Ο χουλιγκανισμός το «όπιο» του λαού;
Γιατί συνεπαίρνει το ποδόσφαιρο τα πλήθη;
Ο χουλιγκανισμός δεν αποτελεί απλώς " πρόβλημα των γηπέδων". Είναι " καθρέφτης" της κοινωνίας μας, όπου ο θυμός, η βία και η αβελτηρία βρίσκουν γόνιμο έδαφος. Αρκεί ένα ψιτ «τι ομάδα είσαι;», μία φανέλα χρώματος που δεν αρέσει και...στην Χαλκίδα θρηνήσαμε πρόσφατα πάλι νεκρό 20 χρονο παιδί...
Η ποδοσφαιρική ομάδα ενώνει οπαδούς, γίνεται "ιδεολογία" ή καλύτερα ιδεοληψία, έχει σύμβολα, σημαίες, ύμνους, συνθήματα και δικά της χρώματα. Πολλοί άνθρωποι κυκλοφορούν με περηφάνεια στο δρόμο, φορώντας επιδεικτικά την φανέλα της αγαπημένης τους ομάδας ή κρατώντας μια τσάντα που έχει ραμμένο σε περίοπτη θέση το έμβλημά της. Το ποδόσφαιρο, με τις άγριες χαρές και τις ταπεινωτικές λύπες, κάνει τον οπαδό να νομίζει ότι ανήκει κάπου, ότι έχει ανθρώπους που θα τον υπερασπιστούν. Μάλιστα, όταν στην καθημερινότητά του ο οπαδός δρέπει ήττες, νιώθει συνεχώς να χάνει, να ηττάται στην εργασία του, στις σχέσεις του, στις συναναστροφές του, στους πνιγηρούς ρυθμούς των μεγαλουπόλεων, τότε θεωρεί σαν μοναδική διέξοδο από την πραγματικότητα που τον συνθλίβει… την νίκη της ομάδας του. Γι΄ αυτό ακριβώς χρησιμοποιεί και πληθυντικό, «νικήσαμε».
Γιατί ασχολούνται οι πάντες με το ποδόσφαιρο;
Είναι αξιοπερίεργη η παγκοσμιότητα του ενδιαφέροντος που προκαλεί ένα αθλητικό γεγονός, το οποίο από τη φύση του δεν μπορεί να έχει καθοριστικές επιπτώσεις στην κοινωνία, σε αντίθεση με ένα μείζονος σημασίας πολιτικό ή οικονομικό ή εθνικό γεγονός. Μάλιστα γιατί ειδικά το ποδόσφαιρο έχει τέτοια αποδοχή-και όχι το τένις, το χάντμπολ, το πόλο, ο κλασικός αθλητισμός-; Γιατί το ποδόσφαιρο συγκινεί και συνεπαίρνει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο, αδιακρίτως πολιτιστικής παράδοσης, φυλής, ιστορίας και κοινωνικών συνθηκών;
Κυριαρχεί η ψυχαγωγία του όχλου;
Η σημερινή κοινωνία είναι μαζοποιημένη, οχλοκρατούμενη και παγκοσμιοποιημένη. Η διασκέδαση του κοινού έχει μαζικό χαρακτήρα. Ο λαός εθίζεται και μαθαίνει να βλέπει ό,τι συνηθίζεται να ακούγεται και να βλέπεται. Αυτό θυμίζει παλιές εποχές με τον ρωμαϊκό ιππόδρομο, που ταυτιζόταν με τον σκληρό χαρακτήρα της πάλης και όχι με το κλασικό αθηναϊκό θέατρο, ούτε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο όχλος απαιτούσε «άρτο και θεάματα», βίαιες και σκληρές συγκρούσεις. Στη σύγχρονη εποχή ο κινηματογράφος και ακόμη περισσότερο η τηλεόραση παρέχουν τέτοια θεάματα σε κολοσσιαία κλίμακα. Και η σύγχρονη αρχιτεκτονική επιτρέπει το θέαμα σε χιλιάδες φιλάθλους μέσα στα τεράστιας χωρητικότητας σύγχρονα γήπεδα.
Το περίεργο όμως είναι η παγκόσμια συμφωνία που αναδεικνύει το ποδόσφαιρο «βασιλιά των αθλημάτων»! Η ατομική ένταση και η ευγένεια του τένις προσελκύουν θεατές, όχι όμως πάρα πολλούς. Από την άλλη μεριά, η ταυρομαχία, ένα θέαμα απίστευτης σκληρότητας και αγριότητας, προσελκύει τα πλήθη, αλλά μόνο μέσα στα όρια μιας συγκεκριμένης ισπανογενούς παράδοσης. Μόνο το ποδόσφαιρο ενώνει τους πάντες και έχει γίνει σήμερα, όχι απλώς παγκόσμιο άθλημα αλλά και παγκόσμια θρησκεία, γνωστά και τα συνθήματα «ομάδα θεέ μου, …κε μου». Σύμφωνα, ωστόσο με τον Γάλλο ακαδημαϊκό Jean d’ Ormesson, το ποδόσφαιρο αποτελεί το "όπιο του λαού", το πνευματικό ναρκωτικό που τον κάνει να ξεχνά την μίζερη καθημερινότητα!
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το ποδόσφαιρο ως θέαμα συνδυάζει θαυμαστές ατομικές επιδόσεις με ομαδικό συντονισμό και αποτελεσματική στρατηγική, αντοχή, τεχνική και ευφυΐα. Είναι σκληρό αγώνισμα, συχνά βάναυσο, όπως δεν είναι το βόλεϊ ή το μπάσκετ, αλλά ξεπερνά και το ακόμη σκληρότερο από αυτό, την πυγμαχία!
Το πλεονέκτημά του είναι ότι επιτυγχάνει την συλλογική ταύτιση. Η ομάδα, σε αντίθεση με μεμονωμένες προσωπικότητες, ενώνει οπαδούς, φτιάχνει δήθεν νέες οικογένειες. Ο καθένας μπορεί να γίνει "μέλος" της ομάδας ως «πιστός» οπαδός της. Το ρήμα «οπάδω» σημαίνει ακολουθώ πιστά. Δηλώνουν πίστη στην ομάδα οι πάντες· πολιτικοί, τραγουδιστές, διαμορφωτές κοινής γνώμης, ινφλουένσερς, ράπερς και τράπερς ενσωματώνουν στους στίχους των τραγουδιών τους το όνομα ή το σύνθημα μιας ποδοσφαιρικής ομάδας. Κανένας δεν τολμά να αντιπαρατεθεί ή να περιφρονήσει ανοιχτά αυτόν τον «μοντέρνο θεό». Πολιτικοί με κουστούμι και γραβάτα και το κασκόλ της ομάδας τους εμφανίζονται στον κρίσιμο τελικό προς άγραν ψήφων, για λαϊκισμό ή γιατί απλά έτσι τους αρέσει…
Ακόμη και τα μέτρα και οι διαμαρτυρίες κατά των ταραχοποιών των γηπέδων, δεν αφορούν άμεσα το άθλημα, εφόσον, κατά το κοινώς λεγόμενον, τους "χούλιγκαν" πολλοί εμίσησαν, το ποδόσφαιρο ουδείς. Οι οικονομικές ευκαιρίες σε μεγάλους επενδυτές είναι αστρονομικές. Τα χρήματα από τις στοιχηματικές εταιρίες νόμιμες και έκνομες είναι πακτωλός δισεκατομμυρίων. Τον τελικό του παγκόσμιου Κυπέλλου Μουντιάλ παρακολουθούν συνήθως πάνω από 2 δισεκατομμύρια τηλεθεατές! Συνεπώς, τα έσοδα από τις διαφημίσεις θα είναι τεράστια.
Η οπαδική βία όμως σχετίζεται με τα κοινωνικά προβλήματα της νεολαίας, την ανεργία, την κοινωνική ανασφάλεια, την χρήση ψυχοτρόπων και ψυχοδραστικών ουσιών, την υπέρμετρη προβολή αθλητών- «αστέρων» από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, τη δημιουργία λαμπερών ποδοσφαιρικών ινδαλμάτων εντός και εκτός των γηπέδων, καθώς και την αναποτελεσματική νομοθετική αντίδραση ιθυνόντων και επίσημων οργάνων. Η ενδόμυχη-εσωτερική επιθετικότητα βρίσκει διέξοδο στην βωμολοχία, στη φθορά των καθισμάτων των γηπέδων.
Κάποιοι προτείνουν ως λύση βιομετρικά συστήματα, βασισμένα στην τεχνολογική πρόοδο, για τον έλεγχο της πρόσβασης στα στάδια. Οι βιομετρικοί έλεγχοι χρησιμοποιούν φυσικά χαρακτηριστικά -δακτυλικό αποτύπωμα, σκανάρισμα αμφιβληστροειδούς, χαρακτηριστικών προσώπου- ή χαρακτηριστικών συμπεριφοράς -υπογραφή, βηματισμός- για να αναγνωρίσουν κάθε άτομο και, εάν χρειάζεται, να περιορίσουν την είσοδό του σε αθλητικές εγκαταστάσεις. Τα εισιτήρια κάθε θύρας γίνονται προσωπικά και μη μεταβιβάσιμα.
Ζητήσαμε τον κ. Κ. Κ. αστυνομικό με εικοσαετή εμπειρία να μας πει την γνώμη του για την οπαδική βία:
«Η οπαδική βία υπερβαίνει τα όρια. Βλέπεις μικρά παιδιά να είναι έτοιμα να χτυπήσουν θανάσιμα κάποιον φίλαθλο της άλλης ομάδας. Σπάνε τα πράσινα ή τα κόκκινα τζαμάκια στους φωτεινούς σηματοδότες, νομίζοντας ότι πλήττουν τους αντίπαλους οπαδούς! Μέχρι και σκύλο αδέσποτο έχω δει να βάφουν οι χούλιγκανς με σπρέι με τα χρώματα της αντίπαλης ομάδας και να τον κυνηγούν για να δείξουν πως θα κάνουν τους αντιπάλους τους να τρέχουν μετά την βαριά ήττα τους! Το χειρότερο βέβαια είναι οι θανάσιμοι τραυματισμοί και οι θάνατοι που είναι ουκ ολίγοι τα τελευταία χρόνια, από τον 29χρονο Χαράλαμπο Μπλιώνα που έχασε τη ζωή του στο Στάδιο Αλκαζάρ στην Λάρισα, ύστερα από χτύπημα φωτοβολίδας ως τον 19χρονο Άλκη στη Θεσσαλονίκη και τον 29χρονο Μιχάλη έξω από το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας. Έχω δει προέδρους ομάδων να μπαίνουν στον αγωνιστικό χώρο και να απειλούν όχι μόνο εμάς τους αστυνομικούς, αλλά και θεούς και δαίμονες επειδή αδικείται δήθεν η ομάδα τους…»
Υπάρχει λύση για τη βία στα γήπεδα;
Η λύση είναι «θέμα παιδείας». Όλα είναι θέμα παιδείας έτσι ή αλλιώς. Η αύξηση των ωρών του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής στα Σχολεία θα βοηθήσει τα παιδιά να βιώνουν τις Αρχές και Αξίες του Αθλητισμού, την άμιλλα, την αυτοκυριαρχία, την αγωνιστικότητα, την ομαδικότητα. Το ίδιο θα πετύχουν και οι συχνές επισκέψεις σπουδαίων πρωταθλητών και Ολυμπιονικών στα σχολεία. Η εποπτεία εφαρμογής των νόμων και η καθιέρωση ενιαίας Αθλητικής νομοθεσίας θα συμβάλει στην εξάλειψη των πελατειακών σχέσεων προέδρων ομάδων και ιθυνόντων. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη της συμπεριφοράς των οπαδών τους και των μηνυμάτων που εκπέμπουν προς το κοινό τους, ακόμα και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η αναζήτηση του ουσιώδους είναι το ζητούμενο σήμερα, ώστε οι νέοι να μην ζητοκραυγάζουν θεοποιώντας ένα στρογγυλό κομμάτι δέρματος φουσκωμένο με αέρα.
Τα ορθά και αληθινά πρότυπα προς μίμηση, οι Άγιοι της Ορθόδοξης εκκλησίας, η καθημερινή ανάγνωση των συναξαριών, η συμμετοχή των παιδιών τις Κυριακές στα κατηχητικά σχολεία από μικρή ηλικία θα γαλουχήσει τους νέους, ώστε να βλέπουν τον συνάνθρωπό τους ως προέκταση της ατομικής τους ζωής, ως κομμάτι του εαυτού τους και όχι ως αντίπαλο που πρέπει οπωσδήποτε να κερδίσουν. Έτσι, θα σέβονται το παιχνίδι και θα χαίρονται με τη χαρά του παιχνιδιού, αντιλαμβανόμενοι πως η μεγαλύτερη νίκη είναι απλώς η συμμετοχή τους στο παιχνίδι.
Δικτυογραφία, βιβλιογραφία, πηγές:
Ο χουλιγκανισμός δεν είναι απόστημα, είναι παραφυάδα του συστήματος
Ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και οι τρόποι αντιμετώπισης του
Ο Χουλιγκανισμός ως Κοινωνικό Φαινόμενο
Το Βήμα, 5 Ιουλίου 1998 Δ. Δημητράκου
ebooks.edu.gr/ebooks/v/pdf/8547/2498/22-0075-02_V2_Ekfrasi-Ekthesi_G-Lykeiou_Vivlio-Mathiti/
Χουλιγκανισμός στην Ευρώπη: Τα αιματηρά περιστατικά που οδήγησαν σε μηδενική ανοχή και σύγχρονους νόμους - ertnews.gr
Βία και Αθλητισμός: Οπαδικές αντιλήψεις και πολιτικές αντιμετώπισης του «χουλιγκανισμού» στην Ελλάδα | Apothesis - Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
