Η νεολαία και η Ορθοδοξία στον 21ο αιώνα: προσωπικές σκέψεις ενός αρθρογράφου
Μια ειλικρινής αναζήτηση για τη σχέση της νέας γενιάς με την Εκκλησία, μέσα σε έναν κόσμο τεχνολογίας, ταχύτητας και πνευματικής δίψας· μια πρόσκληση σε διάλογο, αυθεντικότητα και πίστη που μιλά στη γλώσσα του σήμερα.
Όταν σκέφτομαι τη σχέση μας με την Ορθοδοξία σήμερα, ειδικά τη δική σου και τη δική μου γενιά, μου έρχεται στο μυαλό η εικόνα ενός παιδιού ή ενός εφήβου με το κινητό συνεχώς στα χέρια. Κυκλοφορεί από social σε social, κατακλύζεται από πληροφορίες και ιδέες, και συχνά φαίνεται αποστασιοποιημένο από την Εκκλησία.
Κι όμως, αν σταθούμε λίγο, βλέπουμε κάτι ενδιαφέρον, η ανάγκη για πνευματική ζωή, για κοινότητα και για αλήθεια δεν έχει χαθεί. Απλώς ζητά έναν τρόπο να εκφραστεί που να μας αφορά πραγματικά, να μιλήσει στη γλώσσα μας, να μιλήσει στη ζωή μας.
Η κοινωνιολογία της θρησκείας δείχνει ότι εμείς οι πιο μεγάλοι, αλλά και οι νέοι, τείνουμε να αμφισβητούμε τους παραδοσιακούς θεσμούς. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center (2018):
- Η συμμετοχή νέων σε θρησκευτικές πρακτικές μειώνεται αισθητά στις Δυτικές κοινωνίες.
- Στην Ελλάδα, έρευνες του ΕΚΚΕ (2019) δείχνουν ότι ενώ η πλειοψηφία δηλώνει Ορθόδοξη, η πρακτική συμμετοχή μας μειώνεται στις ηλικίες 18–30.
Παρά ταύτα, η ανάγκη για ουσιαστικές σχέσεις και εμπειρίες παραμένει. Θέλουμε να καταλάβουμε τι σημαίνει η πίστη και να νιώσουμε ότι η ζωή μας έχει νόημα.
Είναι οι ιερείς, συνοδοιπόροι μας;
Από την εμπειρία μου σε κατασκηνώσεις και ενοριακές ομάδες, οι Ιερείς μπορούν να γίνουν συνοδοιπόροι μας. Όταν μας ακούνε, μοιράζονται εμπειρίες και δείχνουν αυθεντικότητα, τότε η Εκκλησία μας αφορά πραγματικά.
Όπως λέει ο π. Βασίλειος Θερμός (Η ψυχολογία του εφήβου και η ποιμαντική της Εκκλησίας, 2010):
«Η Εκκλησία γίνεται πιστευτή όταν συναντά τον νέο άνθρωπο στο σημείο των αναζητήσεών του».
Στις κατασκηνώσεις, έχουμε δει παιδιά να ανοίγονται και να μιλούν για προβλήματα σχολείου, φίλων ή οικογένειας. Δεν χρειάζονται πολυλογίες· θέλουν να νιώσουν ότι κάποιος τους καταλαβαίνει και νοιάζεται.
Οι νέοι σήμερα, εστιάζουν στην αυτοπροβολή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφήνοντας την ιδιωτικότητα της ζωής κατά μέρους και με αυτό τον τρόπο, αισθάνονται πως γίνονται μέρος μιας ευρύτερης κοινωνίας, που δυστυχώς όμως, ως σκοπό έχει την κοινοποίηση κάθε στιγμής της ζωής και ως αποτέλεσμα έχει μια ηχηρή “μοναξιά”. Κάθε φορά που η δημοσιοποίηση μιας φωτογραφίας π.χ., δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα σε “Like”.
Εδώ λοιπόν, επ’ αυτής της βάσεως, μπορεί να “επέμβει” η Πίστη μας, δια μέσω των εκπροσώπων της, των ιερέων.
Τα Social media – εχθρός ή ευκαιρία;
Δαπανούμε τεράστιο μέρος της ζωής μας online. Τα social media καθορίζουν τη δική μας ταυτότητα, τις σχέσεις και τη μάθηση.
Η Εκκλησία μπορεί να “μπει” σε αυτόν τον χώρο. Υπάρχουν θετικά παραδείγματα:
• YouTube κανάλια με θεολογικό περιεχόμενο,
• Podcasts που προσελκύουν χιλιάδες νέους,
• Νεανικοί λογαριασμοί σε Tik Tok που μιλούν απλά και κατανοητά.
Το διαδίκτυο όμως κρύβει και κινδύνους: αποσπασματική γνώση, επιφανειακή κατανάλωση, παραπληροφόρηση. Το ζητούμενο είναι ουσιαστικός διάλογος, ο στόχος είναι να έρθει η νεολαία όχι μόνο κοντά στην Εκκλησία, αλλά μέσα της. Να γίνει μέτοχος και κοινωνός της διδασκαλίας της. Πολλά παιδιά σήμερα ηλικίας 12-17/18 ετών, είναι σε μια αέναη αναζήτηση “ταυτότητας”. Ίσως εδώ να επισημάνουμε την απουσία της οικογένειας, της μητέρας και του πατέρα. Ίσως εδώ σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να “συμμαχήσει” η οικογένεια με την Εκκλησία και μαζί να δώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές σε μια νεολαία που ταλανίζεται από τα social media και τον αστραπιαίο ρυθμό μετάδοσης της πληροφορίας.
Ποτέ δεν χάνει η αυθεντικότητα
Οι νέοι αναγνωρίζουμε γρήγορα την υποκρισία. Αν δούμε ότι η Εκκλησία ή οι άνθρωποί της ζουν σύμφωνα με τα λόγια τους, η εμπιστοσύνη χτίζεται αμέσως. Αν όχι, χάνεται κάθε ενδιαφέρον.
Ο γέροντας Παΐσιος έλεγε:
«Οι νέοι δεν χρειάζονται πολλά λόγια· χρειάζονται παραδείγματα».
Αυτό είναι το μεγαλύτερο κλειδί: θέλουμε έργο, πράξεις, όχι θεωρητικές διδασκαλίες. Θέλουμε να δούμε την πίστη στην καθημερινότητά μας.
Έχουμε παραδείγματα από άλλες χώρες
Η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει ότι όπου η Εκκλησία συνομιλεί με τη γλώσσα των νέων, κερδίζει την προσοχή τους. Στη Ρουμανία, για παράδειγμα, παρατηρείται:
- Υψηλή συμμετοχή νέων σε ενοριακές δράσεις και προσκυνηματικές πορείες,
- Επενδύσεις σε νεανικά κινήματα και φοιτητικές οργανώσεις.
Στην Ελλάδα υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα, αλλά συνήθως είναι τοπικά, πολλές φορές μεμονωμένα, και δεν προβάλλονται αρκετά. Το συμπέρασμα είναι σαφές: ζωντανή παρουσία, ουσιαστική επικοινωνία και προσωπική συμμετοχή φέρνουν τους νέους κοντά στην πίστη.
Οι προοπτικές και οι προκλήσεις
Το στοίχημα είναι να δούμε την Εκκλησία όχι ως κάτι “παλιό”, αλλά ως ζωντανή πραγματικότητα που προσφέρει νόημα, κοινότητα και αλήθεια. Εμείς οι νέοι αναζητούμε αληθινές εμπειρίες και όχι θεωρητικά δόγματα.
Η πρόκληση είναι να μεταφραστούν όλες οι αξίες σε πράξη:
- Εκπαίδευση ιερέων και κατηχητών,
- Χρήση σύγχρονων τεχνολογιών για επικοινωνία,
- Συνεργασία με ειδικούς στην ψυχολογία και επικοινωνία,
- Αυτοκριτική για τα λάθη του παρελθόντος.
Εδώ φαίνεται εύλογο να δανειστπύμε μια ρήση του Ισπανού συγγραφέα Mateo Aleman:
«Η νεότητα δεν είναι μια χρονική περίοδος, είναι μια πνευματική κατάσταση».
Όντως και μια πνευματική κατάσταση απαιτεί μια πνευματική καθοδήγηση. Η Ορθόδοξη πίστη και θέλει και μπορεί να οδηγήσει τη νεολαία μας σε ασφαλή μονοπάτια.
Αγαπητοί αναγνώστες, που καταλήγουμε;
Η νεολαία σήμερα δεν είναι αδιάφορη για την πίστη, περιμένει να δει αν η Εκκλησία μπορεί να σταθεί δίπλα μας με αλήθεια και αγάπη. Έχουμε μέσα μας όλα όσα χρειάζονται: αξίες, κοινότητα, πνευματική καθοδήγηση.
Το ζητούμενο είναι να το δούμε στη ζωή μας, με γλώσσα ζωντανή, πράξεις ουσιαστικές και πρόσωπα που εμπνέουν. Κι αυτό είναι το στοίχημα και η ευκαιρία της Ορθοδοξίας σήμερα, για σένα, για μένα, για όλους μας.
Νωρίτερα η ΕΟΔ έχει αναρτήση συνέντευξη με τον Στεφάνο Φόρτε, νέο πρόεδρο της Λέσχης της Νέας Υόρκης των Νέων Ρεπουμπλικανών (NYYRC) και ορθόδοξο χριστιανό ελληνικής καταγωγής, στην οποία μίλησε για σημαντική αύξηση στον αριθμό των ορθόδοξων πιστών στις τάξεις της συντηρητικής νεολαίας.
