Η Εκκλησία της Ελλάδος και οι «παλαιοημερολογίτες»
Μια αναγκαία θεσμική αποσαφήνιση.
Η πρόσφατη επικαιρότητα, με αφορμή τη σύλληψη προσώπου το οποίο φέρεται να αυτοπροσδιορίζεται ως δήθεν «Αρχιεπίσκοπος», επανέφερε στον δημόσιο διάλογο το ζήτημα της θεσμικής ταυτότητας της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ελλάδα και της ανάγκης διακρίσεως μεταξύ της κανονικής εκκλησιαστικής τάξεως και μορφωμάτων που λειτουργούν εκτός αυτής.
Η δημόσια συζήτηση που ακολούθησε ανέδειξε την ανάγκη για σαφή και τεκμηριωμένη αποσαφήνιση:
Η κανονική Εκκλησία στην Ελλάδα εκπροσωπείται αποκλειστικά από την Εκκλησία της Ελλάδος, καθώς και την ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης, τις Ιερές Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου, την Εξαρχία Πάτμου και το Άγιον Όρος, τα οποία υπάγονται κανονικώς στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τελούν εν πλήρει εκκλησιαστική κοινωνία μεταξύ τους, κατά την κανονική τάξη του Ορθοδόξου εκκλησιαστικού πολιτεύματος.
Η Εκκλησία της Ελλάδος, δυνάμει του Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου του 1850 και, βεβαίως κατ’ εφαρμογήν της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξεως του 1928, αποτελεί κανονική αυτοκέφαλη Εκκλησία, ευρισκομένη σε εκκλησιαστική κοινωνία και ενότητα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εντός του πλαισίου της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.
Το καθεστώς αυτό αναγνωρίζεται πλήρως από το σύνολο όλων των Πατριαρχείων και των Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών ανά την οικουμένη, καθώς και από την Ελληνική Πολιτεία.
Το εκκλησιο-κανονικό αυτό status θεμελιώνεται στην κανονική τάξη και ενδύεται με νομική ισχύ κατά την ισχύουσα ευρωπαϊκή και ελληνική έννομη τάξη.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά την Εκκλησία της Ελλάδος, ερείδεται στο Κανονικό Δίκαιο και στον Καταστατικό Χάρτη της (νόμος 590/1977), ενώ επιπροσθέτως κατοχυρώνεται στα άρθρα 3 και 13 του Συντάγματος της Ελλάδος και στο άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).
Οι Ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδος εκλέγονται και χειροτονούνται σύμφωνα με το προαναφερθέν κανονικό και έννομο πλαίσιο, διασφαλίζοντας τη θεσμική συνέχεια και την κανονικότητα της αποστολής τους.
Αντιθέτως, τα πρόσωπα που αυτοπροσδιορίζονται ως «κληρικοί» ή «ιεράρχες» παλαιοημερολογιτικών ή άλλων παρασυναγωγών δεν φέρουν κανονική ιερωσύνη.
Οι κοινότητες αυτές έχουν αποκοπεί από την εκκλησιαστική κοινωνία, με αφορμή τις συνοδικές αποφάσεις του 1923 με τις οποίες η Εκκλησία ακολούθησε το ημερολόγιο που ήδη είχε υιοθετήσει η Πολιτεία- στην Ελλάδα εισήχθη το Γρηγοριανό Ημερολόγιο με το Ν. Δ. της 18-25/1/1923 «περί του νέου πολιτικού ημερολογίου», η εφαρμογή του οποίου ξεκίνησε την 1η Μαρτίου 1923, με την 16η Φεβρουαρίου να ονομάζεται 1η Μαρτίου 1923, αφαιρώντας έτσι 13 ημέρες- η Εκκλησία της Ελλάδος , ακολουθώντας τις υπόλοιπες χώρες στην Ευρώπη και τον δυτικό κόσμο.
Έκτοτε, οι διαδοχικές «χειροτονίες» τους δεν έχουν την παραμικρή κανονική ισχύ, εφόσον τελούνται εκτός του κανονικού εκκλησιαστικού σώματος και άνευ αποστολικής διαδοχής.
Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί ζήτημα «δογματικής διαφωνίας» ή απλής «ημερολογιακής επιλογής», αλλά βαθύτατα εκκλησιολογικό και κανονικό ζήτημα, το οποίο εγγίζει άμεσα τη θεσμική και νομική τάξη.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζει παρασυναγωγές ούτε επιτρέπει την αυθαίρετη χρήση εκκλησιαστικών τίτλων, ενδυμάτων ή συμβόλων που είναι ικανά να παραπλανήσουν τους πιστούς ως προς την κανονική προέλευση και νομιμότητα των προσώπων που τα φέρουν.
Η ενδεχόμενη αντιποίηση εκκλησιαστικής ιδιότητας συντρέχει ιδίως όταν κάποιο πρόσωπο επιδιώκει να εμφανίζεται σκοπίμως ως μέλος ή εκπρόσωπος της Εκκλησίας, ενώ έχει αποκοπεί από αυτήν ή ουδέποτε υπήρξε μέλος της.
Σε τέτοια περίπτωση, η συμπεριφορά αυτή δύναται να υπαχθεί στη διάταξη του άρθρου 175 Ποινικού Κώδικα, περί αντιποίησης άσκησης υπηρεσίας, εφόσον δημιουργεί την ψευδή εντύπωση άσκησης λειτουργήματος θρησκευτικού λειτουργού της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 7 του νόμου 5224/2025, οι θρησκευτικές κοινότητες και οι θρησκευτικοί λειτουργοί υποχρεούνται, όταν απευθύνονται στο κοινό ή επικοινωνούν μέσω εντύπων, ραδιοτηλεοπτικών ή διαδικτυακών μέσων, να δηλώνουν με τρόπο ρητό και σαφή τη θρησκευτική κοινότητα στην οποία ανήκουν, προκειμένου να αποτρέπεται η σύγχυση ή η παραπλανητική προβολή ιδιότητας που δεν αντιστοιχεί στην πραγματική τους εκκλησιαστική υπόσταση.
Η μη τήρηση της υποχρέωσης αυτής ενδέχεται να στοιχειοθετεί, αναλόγως της περίπτωσης, διοικητική παράβαση ή και ποινική ευθύνη, προσβάλλοντας όχι μόνο την εκκλησιαστική τάξη, αλλά και την έννομη τάξη της Πολιτείας.
Είναι επομένως αναγκαίο, προς χάριν της αληθείας και της θεσμικής ευθύνης, να καταστεί σαφές ότι η Εκκλησία της Ελλάδος ουδεμία απολύτως σχέση έχει ή δύναται να έχει με σχήματα και πρόσωπα που φέρουν εκκλησιαστικούς τίτλους χωρίς κανονική αναγνώριση.
Η αποσαφήνιση αυτή δεν αποσκοπεί σε πολεμική, αποσκοπεί στην προστασία της πίστεως, του ποιμνίου και του θεσμικού κύρους της Εκκλησίας.
Η θεσμική Εκκλησία, ως ζώσα έκφραση του εκκλησιαστικού σώματος, έχει καθήκον να διαφυλάσσει όχι μόνο την αλήθεια της πίστεως αλλά και τη διαφάνεια του εκκλησιαστικού βίου.
Η σύγχυση ανάμεσα στο κανονικό και στο παρασυναγωγικό / σχισματικό δεν είναι μόνο θεολογική παρεκτροπή, είναι και κίνδυνος θεσμικής απονομιμοποίησης του ίδιου του εκκλησιαστικού λόγου.
Η Εκκλησία της Ελλάδος οφείλει - και το πράττει - να υπενθυμίζει, με πνεύμα αγάπης αλλά και ακρίβειας, ότι η κανονικότητα δεν είναι προνόμιο εξουσίας, αλλά θεμέλιο και ευθύνη ενότητας και αληθείας.
Του Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Σουπουρτζή
Καθηγητή Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου
Θεολογικής Ακαδημίας Volyn Ουκρανίας-
Επισκέπτη Καθηγητή Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών
Προηγουμένως η ΕΟΔ έγραψε ποιοι είναι οι μάρτυρες του Ιεχωβά.
