Η ορθή πίστη είναι το βάθρο του υγιούς πνευματικού αγώνα
Αντίκρουση της άποψης διαχωρισμού της άσκησης από την ομολογία
Διανύουμε με τη χάρη του Θεού την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, την ιερότερη και κατανυκτικότερη περίοδο του έτους, κατά την οποία η Αγία μας Εκκλησία μας καλεί να κάνουμε τον προσωπικό μας πνευματικό αγώνα, για την κάθαρσή μας από τα ψυχοκτόνα πάθη μας, να δαμάσουμε, με την άσκησή μας, τον «κακό εαυτό» μας, αυτόν τον μεγάλο και επικίνδυνο εχθρό, οποίος στόχο έχει να μας καταστρέψει. Οι άγιοι, θεοφόροι και θεοφώτιστοι Πατέρες όρισαν τους σωτήριους κανόνες, δηλαδή τους τρόπους, του πνευματικού μας αγώνα, ο οποίος θα μας καθαρίσει από τους ψυχοσωματικούς ρύπους της αμαρτίας και των παθών, τα οποία έσπειρε ο «απαρχής ανθρωποκτόνος» (Ιωάν.8,44) διάβολος στην ψυχή μας και καλλιέργησε η δική μας ενδοτικότητα, αμέλεια και ακηδία. Αυτοί είναι η νηστεία, η προσευχή, η περισυλλογή, ο εκκλησιασμός, η μετάνοια, η εξομολόγηση, η μετοχή στα Ιερά Μυστήρια και κύρια στην Θεία Ευχαριστία, η ανάγνωση ψυχωφελών βιβλίων, φιλανθρωπία κ.α.
Ο πνευματικός μας αγώνας αυτή την ιερή περίοδο έχει ως σκοπό να μας προετοιμάσει πνευματικά να φτάσουμε καθαρισμένοι στο Άγιο Πάσχα, για να εορτάσουμε θεοφιλώς την «Εορτή των Εορτών», να βιώσουμε οντολογικά τις αστείρευτες και σωτήριες δωρεές του Αναστημένου Λυτρωτή μας Χριστού. Αντίθετα, χωρίς πνευματικό αγώνα θα μείνουμε αμέτοχοι της αναστάσιμης χαράς και δεν θα μας αγγίξει το ανέσπερο φως της Αναστάσεως, μένοντας στο πνευματικό σκοτάδι της αμαρτίας, η οποία οδηγεί στην φθορά και το θάνατο!
Αλλά δυστυχώς υπάρχει σε πολλούς πιστούς σύγχυση, όσον αφορά τον πνευματικό αγώνα. Μια μεγάλη μερίδα «χλιαρών» και κατ’ όνομα χριστιανών δεν κάνουν κανέναν αγώνα, αλλά προσπερνούν την ιερή περίοδο σαν τις άλλες περιόδους του έτους. Άλλοι, πολλοί τελευταία, κάνουν νηστεία, όχι ως πνευματικό αγώνα, αλλά αλλαγή δίαιτας για αποτοξίνωση. Άλλοι, πιο συνεπείς, κάνουν πνευματικό αγώνα, αλλά χωρίς τη συναίσθηση της πληρότητας, που επιτάσσει η Εκκλησία μας.
Με την παρούσα ανακοίνωσή μας θέλουμε να παρουσιάσουμε μια βασική πτυχή του σωστού και αποτελεσματικού πνευματικού αγώνα. Θα παρουσιάσουμε την πληρότητά του, που είναι, μαζί με την ψυχοσωματική μας άσκηση και η καλλιέργεια και της ορθής πίστης, η οποία, όπως θα αναλύσουμε, είναι η βάση του όλου πνευματικού αγώνα.
Όπως είναι γνωστό, ο ασκητισμός δεν είναι αποκλειστικότητα της Εκκλησίας μας. Στις προχριστιανικές θρησκείες, αλλά και μέσα στον Ιουδαϊσμό, είχαν αναπτυχθεί ακραίες μορφές ασκητισμού. Στην αρχαία Ελλάδα γνωστοί για τον ασκητικό τους βίο ήταν οι Σελλοί, οι ιερείς του Δωδωναίου «ιερού». Ασκητικό βίο διήγαγαν και οι Πυθαγόρειοι και οι Ορφικοί. Στους Εβραίους έχουμε τους Εσσαίους. Αλλά και στην αρχαία Εκκλησία εμφανίστηκαν ακραίες ασκητικές τάσεις (π.χ. Εγκρατείτες, Γνωστικοί, Μανιχαίοι, Μοντανιστές, Καθαροί, κλπ). Ακραίες ασκητικές μορφές ασκούνται και στα ανατολικά θρησκεύματα (Ινδουισμός, Βουδισμός, κλπ) και μάλιστα εξοντωτικές. Αντίθετα η άσκηση της Εκκλησίας μας έχει χαρακτήρα φιλάνθρωπο. Το σκεπτικό της νηστείας και γενικά της άσκησης είναι παθοκτόνο και όχι ανθρωποκτόνο.
Ενωρίς η Εκκλησία καταδίκασε τις ακραίες ασκητικές αιρετικές ομάδες, απορρίπτοντας και τον ασκητικό τους αγώνα, διότι αυτός καθίσταται ανώφελος. Ουδεμία ευεργετική πνευματική επίδραση έχει, πολλώ δε μάλλον δεν προσφέρει σωτηρία.
Υπάρχει και μια άλλη λαθεμένη αντίληψη σήμερα από πολλούς πιστούς, η οποία επικεντρώνεται και εξαντλείται στην προσωπική κάθαρση, παραβλέποντας το γεγονός, ότι αυτή δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από την άσκηση και στην ορθή πίστη. Επηρεασμένοι από τον περιρρέοντα θρησκευτικό συγκρητισμό και υπό την σφοδρή επίδραση της γνωστής οικουμενιστικής «αγαπολογίας» και «ανεκτικότητας», αδιαφορούν για την ορθή πίστη. Αγωνίζονται, νηστεύουν, προσεύχονται, εκκλησιάζονται, κοινωνούν, χωρίς να εμβαθύνουν ότι η σωτηρία είναι συνώνυμη με την αλήθεια.
Για να αποδείξουμε ότι ο πνευματικός μας αγώνας δεν πρέπει να είναι ξεκομμένος από την ορθή πίστη, θα παραθέσουμε επιλεκτικά ορισμένες απόψεις από την εκκλησιαστική πατερική γραμματεία και μάλιστα γνώμες μεγάλων ασκητών, οι οποίοι, όπως θα δούμε, δεν επαναπαύονταν στην ησυχία τους, αλλά έδιναν ταυτόχρονα μάχες για την διάσωση της σώζουσας αλήθειας της Εκκλησίας. Τα αξιόλογα αυτά αποσπάσματα τα αντλήσαμε από το ιστολόγιο «https://www.sostis.gr/blog/».
Αρχίζουμε με τον άγιο Ισίδωρο τον Πηλουσιώτη (+435), μεγάλο θεολόγο και ασκητή, ο οποίος υποστήριξε με σθένος ότι, την επωφελή άσκηση προϋποθέτει η ορθή πίστη: «Όταν ο χορός (όμιλος) των αρετών δεν καθοδηγείται από την ορθή πίστη, είναι τυφλός, αλλά και η ορθή πίστη, εάν λείπει ο χορός των αρετών, είναι ανενεργή. Όταν όμως η ορθή πίστη ως κορυφαία σύρει τον χορό και οι αρετές ακολουθούν, τότε οπωσδήποτε ο χορός των αρετών θα στεφανωθεί, επειδή αγωνίστηκε νόμιμα»[1]. Η Εκκλησία του Χριστού ορίζεται ως, «το άθροισμα των αγίων, που είναι συγκροτημένο με βάση την ορθή πίστη και την άριστη βιωτή»[2].
Στο συναξάρι του αγίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου (+423), αναφέρεται πως ο μεγάλος αυτός ασκητής άφηνε το ασκητήριό του και «Χωρίς καμία χρονοτριβή και χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, περιερχόταν τις πόλεις που ήταν ολόγυρα, τους μαθητές και άλλους ζηλωτές από την ερημιά και τους καθοδηγούσε, επιβάλλοντας τη γνώμη του σαν άλλος στρατηγός· Ο πρώτος στην πολιά (στις άσπρες τρίχες, στη γεροντική ηλικία) δείχνοντας και πρώτος στην προθυμία. Τριγύρισε σε όλους και έγινε στους πάντες τα πάντα· πληροφορούσε και ενημέρωνε εκείνους που είχαν αμφιβολίες· στήριζε ακόμη περισσότερο τους ευσταθείς, ξεσήκωνε τους νωθρούς και ράθυμους, επέτεινε την επιμέλεια των προθύμων, ενθάρρυνε και ενίσχυε εκείνους που δείλιαζαν, παραινούσε τους αγωνιζόμενους, κατατρόμαζε τους αντιπάλους με την εξαιρετική του γενναιότητα, προλάμβανε κάθε αιρετική νόσο με την ταχύτητα της ιατρείας»[3].
Σε επιστολή του προς τον αυτοκράτορα Αναστάσιο Α΄, τόνισε: «Βασιλιά μου, μπροστά μας υπάρχουν δύο περιπτώσεις και πρέπει να επιλέξουμε τη μία από τις δύο: δηλαδή ή να ζούμε αισχρά και ανελεύθερα συμφωνώντας και ενωνόμενοι με τους Ακέφαλους (Μονοφυσίτες), ή να πεθάνουμε έντιμα ακολουθώντας τα ορθά δόγματα των Αγίων Πατέρων. Ε, μάθε, εμείς προτιμάμε να πεθάνουμε»[4].
Ο άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης (+609) έγραψε: «Η ωραιότητα της σύμφωνης με την αρετή τέλειας ζωής ενισχύεται με την ευσεβή πίστη και την τήρηση των θεϊκών εντολών. Γιατί ούτε το σώμα χωρίς ψυχή έχει μόνο του ζωή, ούτε όμως και η τήρηση των εντολών χωρίς ορθοδοξία ωφελεί καθόλου τον άνθρωπο. Γιατί ό, τι είναι για το σώμα ή ψυχή, αυτό είναι για το πνεύμα η ορθοδοξία. Ας προσέξουμε λοιπόν, αν νομίζουμε ότι πρέπει, πριν από όλα να μάθουμε και να διαφυλάξουμε αβλαβή τη διδασκαλία για τον Θεό και τα θεία πράγματα, ώστε, αφού τεθεί από την αρχή το θεμέλιο καθαρό και αμετακίνητο, ο ακρογωνιαίος λίθος Χριστός, δοξαζόμενος από μας με ευσέβεια, να μάς συνενώσει άψογους σ’ ολόκληρο το οικοδόμημα, το όποιο έτσι παραμένει ασάλευτο και από όλες τις βολές και επιθέσεις της αιρετικής απάτης»[5].
Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης (+606) τόνισε: «όποιος δεν έχει πίστη ορθή, αλλά πράττει ίσως κάποια καλά, μοιάζει με εκείνον που αντλεί νερό και το αδειάζει σε τρυπημένο πιθάρι»[6].
Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος (+1022) συμβουλεύει: «Να μην πιστεύουμε κάθε άνθρωπο που λέγει ότι είναι πνευματικός· αλλά να βεβαιωνόμαστε πρώτα από τον βίο και τις πράξεις του, και μάλιστα αν συμφωνούν οι λόγοι και οι πράξεις του με τις διδασκαλίες του Κυρίου και των Αποστόλων και των άγιων Πατέρων, και τότε να δεχόμαστε και ν’ ακούμε τους λόγους του ως λόγους Χριστού. Αλλιώς και νεκρούς ακόμη αν ανασταίνει και μύρια αλλά θαύματα αν επιδεικνύει, να τον αποστρεφόμαστε και να τον μισούμε σαν δαίμονα, και μάλιστα όταν τον βλέπουμε νουθετούμενος να μη δέχεται να μεταβάλει το φρόνημά του, αλλ’ ακόμη να εμμένει στην πλανεμένη γνώση του και να νομίζει ότι έχει το πολίτευμά του και την διαγωγή του στους ουρανούς»[7].
Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης (+1429) παρατηρεί πως «Ο διάβολος τους μεν αιρετικούς τους ωθεί στην προσευχή, επειδή ακριβώς η προσευχή τους είναι βλασφημία. Τους δε ορθοδόξους τους ρίχνει στην αμέλεια. Επειδή με την προσευχή τους ευαρεστείται ο Θεός»[8].
Ο φημισμένος αββάς Θεόδωρος της Φέρμης είπε: «Εάν έχεις φιλία με κάποιον και συμβεί να πέσει αυτός σε σαρκικό αμάρτημα, άπλωσε το χέρι σου εάν μπορεί, και τράβηξέ τον επάνω. Αν όμως πέσει σε αίρεση και δεν πείθεται στα λόγια σου για να την αποστραφεί, αμέσως κόψε κάθε σχέση μαζί του· γιατί με την αργοπορία, υπάρχει κίνδυνος να γκρεμιστείς και εσύ μαζί του στο λάκκο»[9]. Αυτή είναι μια απάντηση σε εκείνους τους ορθοδόξους, οι οποίοι «χαϊδεύουν τ’ αυτιά» των αιρετικών και τους επαναπαύουν με τις ανόητες αγαπολογίες τους στην αίερεση!
Ο άγιος Εφραιμ ο Σύρος (+373) είπε: «Αλλοίμονο σε εκείνους που μολύνουν την αγία πίστη με αιρέσεις ή συγκαταβαίνουν στους αιρετικούς»[10].
Στο υπέροχο βιβλίο «Γεροντικό» διαβάζουμε: «Ήλθαν κάποτε αρειανοί στο αββά Σισώη στο όρος του αββά Αντωνίου και άρχισαν να κατηγορούν τους ορθόδοξους. Ο γέροντας δεν τους αποκρίθηκε καθόλου και φωνάζοντας τον μαθητή του, είπε: Αβραάμ, φέρε μου το βιβλίο του Αγίου Αθανασίου και διάβαζέ το. Και ενώ εκείνοι σιωπούσαν, φανερώθηκε η αίρεση τους. Και τους έστειλε στο καλό»[11].
Η αίρεση είναι από τις μεγαλύτερες αμαρτίες. Για το Μ. Αθανάσιο: «Εχθροί του Θεού είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο οι ακάθαρτοι δαίμονες. Δεύτεροι μετά από εκείνους όσοι πρεσβεύουν την ειδωλολατρία και οι αρχηγοί των αιρέσεων»[12].
Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (+390) έγραψε: «Είναι καλύτερος ο επαινετός πόλεμος από ειρήνη που χωρίζει από το Θεό. Και για αυτό το Πνεύμα οπλίζει τον πράο μαχητή ώστε να μπορεί να πολεμάει όπως πρέπει». «Είναι καλύτερη από εμπαθή ομόνοια, η διάσταση χάριν της ευσέβειας»[13], απαντώντας στους σύγχρονους «αγαπολόγους» των αιρετικών. Τα ίδιο υποστηρίζει και ο ιερός Χρυσόστομος (+409): «Αν δεις κάπου να βλάπτεται η ευσέβεια, να μην προτιμάς την ομόνοια από την αλήθεια, αλλά να στέκεσαι γενναία έως θανάτου… χωρίς να προδίδεις πουθενά την αλήθεια»[14]. «Κανένα νόθο δόγμα να μην παραδεχτείτε με το πρόσχημα της αγάπης»[15].
Στον βίο του Μεγάλου Αντωνίου (+356) αναφέρεται: «Και στα θέματα της πίστης ήταν πολύ αξιοθαύμαστος και ευσεβής. Διότι ούτε με τους σχισματικούς Μελιτιανούς ήρθε ποτέ σε επικοινωνία, διότι γνώριζε την πονηρία και την αποστασία τους που έδειξαν από την αρχή, ούτε με τους Μανιχαίους ή με άλλους αιρετικούς μίλησε φιλικά παρά μόνο μέχρι τη συμβουλή να επιστρέψουν στην ευσέβεια, διότι πίστευε και συμβούλευε, ότι η φιλία και η συναναστροφή με αυτούς είναι καταστροφή και απώλεια της ψυχής. Έτσι ακριβώς σιχαινόταν και την αίρεση των αρειανών και παρήγγειλε σε όλους ούτε να τους πλησιάζουν ούτε να έχουν την κακοπιστία τους. Όταν κάποτε παρουσιάστηκαν σε αυτόν μερικοί φανατικοί αρειανοί, αφού τους ανέκρινε και αντιλήφθηκε ότι ήταν ασεβείς, τους έδιωξε από το όρος λέγοντας ότι τα λόγια τους ήταν χειρότερα από το δηλητήριο των φιδιών. Όταν επίσης κάποτε οι αρειανοί είχαν διαδώσει ψευδώς ότι ο Αντώνιος είχε την ίδια πίστη με αυτούς, αγανάκτησε και θύμωνε εναντίον τους Έπειτα επειδή τον παρακάλεσε και ο επίσκοπος και όλοι οι αδελφοί, κατέβηκε από το όρος. Όταν μπήκε στην Αλεξάνδρεια αποκήρυξε τους αρειανούς λέγοντας, ότι αυτή είναι η πιο φοβερή αίρεση και πρόδρομος του αντιχρίστου… για αυτό καμία απολύτως επικοινωνία να μην έχετε με τους ασεβέστατους αρειανούς…»[16].
Έλεγαν για τον Αββά Αγάθωνα, ότι «Πήγαν μερικοί σ’ αυτόν, έχοντας ακουστά ότι ήταν στολισμένος με μεγάλη διάκριση. Και θέλοντας να τον δοκιμάσουν αν οργίζεται, του λέγουν: “Συ είσαι ο Αγάθων; Ακούσαμε για σένα ότι είσαι ακόλαστος και περήφανος”. Και εκείνος τους λέγει: “Ναι, έτσι είναι”. Και του λέγουν: “Συ είσαι ο Αγάθων ο φλύαρος και φιλοκατήγορος;”. Και τους αποκρίνεται: “Εγώ είμαι”. Του λέγουν πάλι: “Συ είσαι ο Αγάθων ο αιρετικός;”. Και αποκρίθηκε: “Δεν είμαι αιρετικός”. Τον παρακάλεσαν λοιπόν, λέγοντας: “Πες μας, γιατί τόσα σου είπαμε και τα παραδέχθηκες και το τελευταίο δεν το άντεξες;”. Τους λέγει: “Τα πρώτα τα παίρνω επάνω μου. Γιατί χρέος είναι για την ψυχή μου. Άλλα το αιρετικός είναι χωρισμός από τον θεό και δεν θέλω να χωρισθώ από τον Θεό»[17].
Τέλος στo πρωτοχριστιανικό κείμενο: «Διαταγές των 12 Αποστόλων» παραγγέλλεται: «Τους άθεους αιρετικούς που μένουν αμετανόητοι, αφού τους ξεχωρίσετε να τους αφορίζετε από τους πιστούς και να τους αποπέμπετε από την Εκκλησία του Θεού και να συνιστάτε στους πιστούς να μένουν με κάθε τρόπο μακριά από αυτούς και ούτε να συνομιλούν ούτε να προσεύχονται μαζί τους. Γιατί αυτοί είναι αντίδικοι και εχθροί της Εκκλησίας, που διαφθείρουν το ποίμνιο και μολύνουν τους κληρονόμους, είναι δοκησίσοφοι και παμπόνηροι… είναι πιο ασεβείς από τους Ιουδαίους και πιο άθεοι από τους Έλληνες»[18]
Αυτά ως ενδεικτικά για να δείξουμε ότι η προσωπική άσκηση των ως άνω αγίων ασκητών δεν τους εμπόδισε να μεριμνούν και να αγωνίζονται και για την ορθή πίστη. Συστήνουμε στους αγαπητούς αναγνώστε μας να μιμηθούν τους αγίους της Εκκλησίας μας, οι οποίοι δεν έκαναν τον παραμικρό συμβιβασμό με την αλήθεια, με την ορθή πίστη, διότι, όπως προαναφέραμε, διότι αυτή είναι η βάση της όλης ζωής του πιστού και άκρως απαραίτητη προϋπόθεση για την σωτηρία του. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας, αδιάκοπα στα δύο χιλιάδες χρόνια της ιστορικής της πορείας, μάχεται να κρατήσει την «άπαξ αποκαληφθείση πίστη τοις αγίοις» (Ιουδ.3) ακεραία και απαραχάρακτη.
Αυτή την ιερή περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής ας εντάξουμε στον προσωπικό μας αγώνα για προσωπική κάθαρση από τα πάθη μας και την καλλιέργεια της ορθής πίστης. Καλούμαστε να αποβάλλουμε τυχόντα σπέρματα πλανών και κακοδοξιών, που έχουν εισβάλλει στην ψυχή μας. Να ταπεινωθούμε, παραμερίζοντας τις δικές μας απόψεις, ενστερνιζόμενοι την γνήσια και μόνη σώζουσα ορθόδοξη πίστη, η οποία διδάσκεται και βιώνεται μέσα στην Εκκλησία μας. Τέλος, να μην λησμονούμε ούτε στιγμή το απόφθεγμα του Μεγάλου Πατέρα και οικουμενικού διδασκάλου Αγίου Κυπριανού Καρθαγένης (+258), ότι «εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία» κι ακόμα, η αληθινή Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία του Χριστού είναι η Ορθόδοξη. Και πως, αντίθετα, ό, τι αποκαλείται ως «εκκλησία» εκτός Αυτής είναι σχίσμα και αίρεση, στην οποία, αντί για τη σωτηρία, συντελείται η καταστροφή, ο θάνατος, η αιώνια κόλαση!
Σας ευχόμαστε καλή και ευλογημένη Τεσσαρακοστή, καλό στάδιο!
Εκ του Γραφείου επί των Αιρέσεων και Παραθρησκειών
Ιερά Μητρόπολις Πειραιώς
[1] ΕΠΕ 5,219
[2] Προς Αντίοχον, ερώτησις ριβ΄, P.G.28, 665D
[3] Βίος και πολιτεία Οσίου Θεοδοσίου, εκδ. Αποστ. Διακονία, σελ. 94-95
[4] https://www.sostis.gr/blog/item/4351-i-stasi-twn-agiwn-stin-airesi-to-sxisma
[5] ΕΠΕ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ 13,37[6] Κλίμαξ Λόγος ΚΣΤ,Γ 43
[7] https://www.sostis.gr/blog/item/4351-i-stasi-twn-agiwn-stin-airesi-to-sxisma
[8] Άπαντα σελ. 392
[9] Μέγα Γεροντικό τόμος Γ, σελ. 61
[10] https://www.sostis.gr/blog/item/4351-i-stasi-twn-agiwn-stin-airesi-to-sxisma
[11] Είπε Γέρων, σελ. 250
[12] Ερμηνεία εις τον ρλη΄ Ψαλμόν, PG 27, 536Α (μεταγλώττιση).
[13] (PG 35,488C,736AB)[14] P.G. 60,611
[15] PG 62,191
[16]Μ. Αθανασίου, Βίος οσίου Αντωνίου, ΕΠΕ, τομ. 11, σελ 131-133
[17] https://www.sostis.gr/blog/item/4351-i-stasi-twn-agiwn-stin-airesi-to-sxisma
[18] ΕΠΕ 1, 303
