Πως θα βοηθήσω το παιδί να θυμάται τα μαθήματα του σχολείου;

φωτο:juancarloslopezpsicologo

Η λατινική φράση «Repetitio est mater studiorum- η επανάληψη είναι μητέρα της μάθησης» δεν αποτελεί απλώς σχήμα λόγου- απλή προσωποποίηση, αλλά μια πραγματικότητα. Η επανάληψη στα σχολικά μαθήματα είναι πολύ σημαντική, αφού έτσι το παιδί εμπεδώνει όσα πρέπει να μάθει. Αυτό υποστηρίζει και η επιστήμη της Ψυχολογίας.

Νοῦς ὁρᾶ καί νοῦς ἀκούει, έλεγε ο φιλόσοφος Επίχαρμος. Με το νου βλέπουμε και όχι μόνο με τα μάτια! Με τον νου ακούμε και όχι μόνο με τα αυτιά! Η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης και πατήρ αυτής… ο χρόνος. Αν δεν διαθέσουμε χρόνο, δεν θα γίνει η επανάληψη! Το παιδί που δυσκολεύεται στην απομνημόνευση, θα βοηθηθεί, αν συνηθίσει να καταγράφει σ’ ένα τετράδιο όσα χρειάζεται να αποστηθίσει, για παράδειγμα κάποιους τύπους μαθηματικών ή το μάθημα της ιστορίας. Δεύτερος τρόπος είναι να τα εξηγεί στον γονιό ή σε ένα φίλο του. Τρίτος τρόπος είναι να τα φωνολογεί στο κινητό τηλέφωνο, αξιοποιώντας την λειτουργία της καταγραφής φωνής που πλέον όλα τα κινητά έχουν ενσωματωμένη. Τέταρτος τρόπος είναι η υπογράμμιση σημαντικών λέξεων με πολύχρωμα υπογραμμιστικά. Πέμπτος τρόπος, η δημιουργία αρκτικόλεξων, μια νέα λέξη φτιαγμένη από τα αρχικά των σημαντικών λέξεων. Έκτος τρόπος, η δημιουργία πλαγιότιτλου δίπλα από κάθε παράγραφο που διαβάζουμε. Έβδομος τρόπος, να κολλά ο μαθητής στον τοίχο ή στην επιφάνεια του γραφείου του την σημαντική θεωρία των μαθημάτων. Το πιο σπουδαίο βέβαια είναι να είμαστε κοντά στο παιδί μας και να το στηρίζουμε έμπρακτα σε κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζει.

Η επανάληψη ενεργοποιεί τον «ουδό»; Τι σημαίνει ο όρος αυτός;

Αυτός ο επιστημονικός όρος απευθύνεται στο υποσυνείδητο και εμφανίζεται στον άνθρωπο κάτω από το «προσωπικό επίπεδο εγρήγορσης», subliminal advertising. Σε κάθε άτομο, η ελάχιστη τιμή, όπου ένα ερέθισμα-οπτικό, πίεσης, θερμότητας, πόνου- γίνεται συνειδητά κατανοητό χαρακτηρίζεται ως "ουδός" threshold. Η αντίληψη ενός ερεθίσματος, όταν δεν ξεπερνά τον "ουδό", πραγματοποιείται κάτω από το επίπεδο της συνειδητής εγρήγορσης και χρησιμοποιείται στην προώθηση έμμεσου μηνύματος. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ότι ένα τέτοιο μήνυμα δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, ώστε να «ξυπνήσει» τους μηχανισμούς άμυνας ενός καταναλωτή και έτσι μπορεί να τον επηρεάζει, χωρίς εκείνος καν να το καταλαβαίνει! Αυτό φάνηκε και από πείραμα σε κινηματογράφους. 45.000 θεατές έβλεπαν στην οθόνη κάθε 5 δευτερόλεπτα την προτροπή: "τρώτε ποπ-κορν", "πίνετε κόκα-κόλα", με διάρκεια 1/3000 του δευτερολέπτου. Ο χρόνος αυτός είναι πολύ πιο κάτω από τον ουδό αντίληψης του οπτικού ερεθίσματος. Όμως, αυξήθηκαν οι πωλήσεις των δυο προϊόντων αυτών! 

Τι έλεγαν για την μνήμη οι σοφοί αρχαίοι Έλληνες;

Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν ιδιαίτερες ανθρώπινες μνημονικές ικανότητες στην τιτανίδα Μνημοσύνη. Μια φιλοσοφική μετεξέλιξη αυτής της μυθολογικής «εξήγησης», υπάρχει στην πλατωνική θεωρία της ανάμνησης, στο διάλογο «Φίληβος». Για τον Πλάτωνα η αληθινή γνώση δεν είναι απλώς «μνήμη», αλλά «ανάμνησις». Ο αρχηγέτης της πνευματοκρατίας του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου εισάγει στην ανθρώπινη σκέψη την ανάγκη διάκρισης αυτών των δύο βασικών λειτουργιών: θεωρεί τη «μνήμη» ως φυσική λειτουργία καταγραφής, ενώ την «ανάμνηση» ως την αποκλειστικά ανθρώπινη ικανότητα θύμησης των αιώνιων ιδεών. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο Πλάτωνας στο έργο του «Θεαίτητος» για να εξηγήσει πώς καταγράφονται και ανακαλούνται από τη μνήμη τα διάφορα αποτυπώματα των εμπειριών και των γνώσεων, χρησιμοποιεί τη μεταφορά του καλουπιού από κερί! Κάθε νέα εμπειρία ή γνώση αφήνει ίχνος στην ψυχή, ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Σήμερα, η πλατωνική αντίληψη της μνήμης ως παθητικής αντιγραφικής διαδικασίας γνωρίζει μια απρόσμενη τεχνολογική αναβίωση: τη δημιουργία των ψηφιακών μονάδων μνήμης ram στους υπολογιστές!

Γιατί όμως ορισμένες αναμνήσεις διαρκούν περισσότερο, ενώ άλλες εξαλείφονται άμεσα; 

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό οφείλουμε να αναζητήσουμε στα κυκλώματα του εγκεφάλου. Το αποφασιστικό πέρασμα από την πρόσκαιρη χάραξη στη βραχύχρονη μνήμη στα μονιμότερα μνημονικά «αρχεία» της μακρόχρονης μνήμης εμπλέκει σύνθετους νευροψυχολογικούς και νευροχημικούς μηχανισμούς που επιτελούνται από έναν μεγάλο αριθμό νευρωνικών μικροκυκλωμάτων, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι ο Κύριος "τά πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησε".

Σήμερα, υποστηρίζεται ότι τόσο η «βραχύχρονη» όσο και η «μακρόχρονη» μνήμη, προκύπτουν ως εγγραφές στη «συνδεσμολογία» των νευρώνων. Οι επιστήμονες, μάλιστα, έχουν αρχίσει να αποκρυπτογραφούν τους ακριβείς νευροχημικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται όταν καταγράφουμε ή όταν ανακαλούμε κάποια πληροφορία μέσα από το δαιδαλώδες νευρωνικό εγκεφαλικό δίκτυο. Οι μνημονικές διεργασίες βασίζονται στην ανταλλαγή, μέσω συνάψεων, χημικών και ηλεκτρικών σημάτων. Η εγγραφή ενός νέου μνημονικού ίχνους προϋποθέτει και στηρίζεται στη δημιουργία νέων συνάψεων, δηλαδή νέων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων ενός εγκεφαλικού κυκλώματος· ενώ η ανάκληση αυτού του μνημονικού ίχνους γίνεται με την επανενεργοποίηση του συγκεκριμένου κυκλώματος. Στην περίπτωση των βραχύχρονων μνημονικών καταγραφών, το φαινόμενο της νευρωνικής ενεργοποίησης διαρκεί λίγο.

Χάρη στην επανάληψη όμως επιτυγχάνεται η ενίσχυση και η τελική σταθεροποίηση των αναμνήσεών μας. Το μνημονικό κύκλωμα περικλείει εγκεφαλικές δομές στο βάθος του κροταφικού λοβού, ιππόκαμπος, αμυγδαλή, διεγκέφαλος και παίζει ρόλο τόσο στην εγγραφή όσο και στη μεταγραφή της βραχύχρονης σε μακρόχρονη μνήμη. Για τη «μεταγραφή» και την επιλεκτική «παγίωση» αυτών των προσωρινών εγγραφών σε μονιμότερα μνημονικά αποτυπώματα απαιτείται η ενεργοποίηση του μετωπιαίου φλοιού.

Ποιος όμως αποφασίζει και επιλέγει ποιες από τις μυριάδες εμπειρίες που καταγράφονται πρόσκαιρα στη μνήμη μας αξίζει να διασωθούν από τη λήθη και να αποθηκευτούν ως «προσωπικές» αναμνήσεις;

Η πλατωνική διάκριση της μνήμης από την ανάμνηση ξαναδιατυπώνεται σήμερα, με επιστημονικούς όρους. Τα τελευταία πορίσματα των ερευνών επιβάλλουν την ανατομική και τη λειτουργική διάκριση των αντίστοιχων μνημονικών συστημάτων. Πιο απλά, αν βοηθήσουμε το παιδί να κάνει επαναλήψεις, το καλό θα του μείνει στη μνήμη…Πρέπει, ωστόσο να το μάθουμε και να ξεχνάει! Έχοντας καλή προαίρεση, να θυμάται μόνο τα καλά που συμβαίνουν, να δίνει έμφαση πάντα στις θετικές πράξεις. Και ό,τι κακό του κάνουν, να μην το αναλογίζεται εκδικητικά, αλλά να το «καταγράφει στην άμμο της θάλασσας», ώστε να το σβήσουν τα κύματα της απέραντης αγάπης του Θεού. Το να μάθει το παιδί να χαίρεται με αυτό που πραγματικά προκαλεί χαρά και να λυπάται με ό,τι πραγματικά προκαλεί λύπη, έχοντας πάντα καλή προαίρεση είναι το παν και σίγουρα σημαντικότερο από μια άριστη επίδοση, την οποία, αν προσπαθήσει επαρκώς, με πολλές επαναλήψεις της ύλης, θα την επιτύχει.

Читайте также