Επίσκεψη του Επιφανίου στο Άγιον Όρος χωρίς επίσημη υποδοχή

Στην Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους και στη νέα Μονή Εσφιγμένου των τριών-τεσσάρων μοναχών (!) μετέβη στις 9 Οκτωβρίου, σε προσκυνηματικό πλαίσιο, ο Αρχηγός της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας Επιφάνιος, συνοδευόμενος από τον Μητροπολίτη Μιλήτου κ. Απόστολο, εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, επιθυμώντας να διατηρήσει θεσμική ισορροπία και πνεύμα ειρήνης, έκανε δεκτό το αίτημα του Επιφάνιου, επισημαίνοντας ότι η επίσκεψη θα έχει αποκλειστικά προσκυνηματικό χαρακτήρα, χωρίς επίσημη υποδοχή ή δοξολογία, όπως προβλέπεται για Προκαθημένους Εκκλησιών.

Ο Επιφάνιος προσκύνησε την ιερά εικόνα της Παναγίας του «Άξιον Εστι» και στη συνέχεια επισκέφθηκε τη νέα Μονή Εσφιγμένου. Στο πλαίσιο της παραμονής του αναμένεται να μεταβεί στις Μονές Παντοκράτορος, Ιβήρων και Ξενοφώντος, όπου θα τελέσει Θεία Λειτουργία την Κυριακή.

Το πρόγραμμα και τα «σημαδεμένα» προσκυνήματα

Ο Επιφάνιος θα επισκεφθεί τις Μονές Παντοκράτορος, Ιβήρων και Ξενοφώντος, θα τελέσει αγρυπνία στη Σκήτη του Προφήτη Ηλία και Θεία Λειτουργία την Κυριακή στη Μονή Ξενοφώντος, όπου και θα διανυκτερεύσει. Η επιλογή του τόπου δεν είναι τυχαία: εκεί συντάχθηκε ο Τόμος Αυτοκεφαλίας, γεγονός που προσδίδει στην επίσκεψη έντονο συμβολισμό.

Η Σκήτη του Προφήτη Ηλία έχει ιστορική σχέση με την Ουκρανία, καθώς ιδρύθηκε από τον μοναχό Παΐσιο Βελιτσκόφσκι, ενώ φιλοξενεί κειμήλια όπως την εικόνα της Παναγίας της Δακρυροούσας. Παρά ταύτα, αρκετοί Αγιορείτες τονίζουν πως η σιωπή που περιβάλλει την επίσκεψη δεν σημαίνει αποδοχή, αλλά ανοχή για λόγους ειρήνης.

Οι αντιδράσεις των μονών και το βαρύ παρασκήνιο

Η απόφαση να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη προηγήθηκε σειράς παρασκηνιακών συζητήσεων μεταξύ ηγουμένων και της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους. 

Σύμφωνα με πληροφορίες του vimaorthodoxias.gr, αρκετές μονές δήλωσαν «ουδέτερη στάση», προκειμένου να αποφευχθούν δημόσιες εντάσεις. Άλλες, ωστόσο, εξέφρασαν δυσαρέσκεια θεωρώντας ότι ο Επιφάνιος εκπροσωπεί ένα σχίσμα που δεν έχει λυθεί κανονικά.

«Δεν πρόκειται για πολιτικό, αλλά για πνευματικό πρόβλημα», αναφέρει Αγιορείτης γέροντας, «όταν όμως η πίστη μετατρέπεται σε πεδίο διεθνούς αντιπαράθεσης, τότε το Άγιον Όρος δεν μπορεί να μείνει αλώβητο».

Το ίδιο το Φανάρι, μέσω κύκλων του, επιχείρησε να αποκλιμακώσει τις αντιδράσεις δηλώνοντας ότι «ο Άθως είναι Πατριαρχικός τόπος και έχει κοινωνία με την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας από το 2018». Παράλληλα, δεν έλειψαν φωνές που απέδωσαν την αντίδραση ορισμένων μονών σε «παρασκηνιακές ρωσικές επιρροές».

Τα λόγια που άναψαν περισσότερο τη φωτιά

Λίγες ημέρες πριν την άφιξή του, ο Επιφάνιος σε ομιλία του στο Τσόρτκιβ έκανε λόγο για «σύγχρονους Φαρισαίους του ρωσικού κόσμου» και για «πνευματικά τυφλούς ηγέτες που οδηγούν το ποίμνιο στην καταστροφή». Οι εκφράσεις αυτές, αν και απευθύνονταν σε ακροατήριο της Ουκρανίας, μεταφέρθηκαν στο Άγιον Όρος με δυσπιστία και απογοήτευση. «Το Άγιον Όρος δεν είναι τόπος πολιτικών δηλώσεων, αλλά προσευχής», σχολιάζει Αγιορείτης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη αυτοσυγκράτησης από όλες τις πλευρές.

Η Εκκλησία της Ελλάδος, που ήδη έχει αναγνωρίσει τον Επιφάνιο, τηρεί θεσμικά ουδέτερη στάση, αποφεύγοντας δημόσιες παρεμβάσεις για να μη φανεί ότι «καθοδηγεί» το Άγιον Όρος. Παρόλα αυτά, πολλοί Ιεράρχες εκφράζουν ιδιωτικά την ανησυχία τους ότι η υπόθεση της ουκρανικής αυτοκεφαλίας έχει μετατραπεί σε εργαλείο επιρροής και όχι σε πεδίο ενότητας.

Ένα ρήγμα που απειλεί να μονιμοποιηθεί

Η επίσκεψη του Επιφανίου, έστω με την ταμπέλα του προσκυνήματος, δεν περνά απαρατήρητη. Αντίθετα, δείχνει πως το ρήγμα στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας βαθαίνει και ότι το Άγιον Όρος παραμένει ένας τόπος όπου οι γεωπολιτικές εντάσεις βρίσκουν εκκλησιαστική έκφραση.

Στο vimaorthodoxias.gr, Αγιορείτες σχολιάζουν ότι «αν δεν υπάρξει ειλικρινής διάλογος ανάμεσα στις αδελφότητες και το Φανάρι, η κατάσταση θα παγιωθεί». Πίσω από τα χαμηλά φώτα και τη σιωπή των κελιών κρύβεται η ανησυχία πως η ενότητα της Ορθοδοξίας κινδυνεύει να μετατραπεί σε διαρκή διαίρεση.

Η Πολιτική Διοίκηση του Αγίου Όρους παρακολουθεί διακριτικά τις εξελίξεις, θέλοντας να αποφευχθούν ακραίες εκδηλώσεις ή επεισόδια που θα πλήξουν την εικόνα του Περιβολιού της Παναγίας.

Η επόμενη ημέρα

Όταν η αποστολή του Επιφανίου αποχωρήσει τη Δευτέρα, το ερώτημα θα παραμείνει: κέρδισε κάτι η Εκκλησία από αυτή την επίσκεψη ή απλώς επιβεβαίωσε ότι το ρήγμα παραμένει ζωντανό;

Το Άγιον Όρος, παρά το κύρος και τη μυστική του δύναμη, δεν είναι άτρωτο στις διεθνείς εντάσεις. Αν κάτι πρέπει να φοβόμαστε, είναι να μετατραπεί ο ιερός τόπος σε σύνορο εκκλησιαστικής πολιτικής.

Η ενότητα δεν επιβάλλεται· καλλιεργείται. Και όσο οι αποφάσεις λαμβάνονται μακριά από το φως της προσευχής, τόσο ο Άθως θα σιωπά — όχι από φόβο, αλλά από θλίψη.

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ- ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Και ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ- Κώστας Τζιβανίδης