Το ιστορικό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Ζαγόρι «ξαναζωντανεύει»
Σχέδιο αποκατάστασης φέρνει ξανά στο φως την ιστορία και την πνευματική κληρονομιά του ιστορικού μοναστηριού στο Ζαγόρι
Σημαντικό βήμα για την ανάδειξη της πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς της Ηπείρου αποτελεί η έναρξη των εργασιών αποκατάστασης της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία στη Βίτσα Ζαγορίου. Το εγκαταλελειμμένο ιστορικό μοναστήρι, που για δεκαετίες βρισκόταν σε κατάσταση ερήμωσης και φθοράς, θα αποκτήσει νέα πνοή μέσα από ένα φιλόδοξο έργο συντήρησης και αξιοποίησης.
Έργο προϋπολογισμού 1,67 εκατ. ευρώ
Το σχέδιο αποκατάστασης εντάσσεται στο πρόγραμμα Interreg Greece–Italy 2021–2027, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 1.670.000 ευρώ, ενώ στη χρηματοδότηση συμμετέχει και η Περιφέρεια Ηπείρου. Οι εργασίες περιλαμβάνουν την αποκατάσταση και στερέωση των βόρειων, νότιων και δυτικών πτερύγων του μοναστηριακού συγκροτήματος, με στόχο όχι μόνο τη διατήρησή του αλλά και την ανάδειξή του ως ζωντανού μνημείου της Ορθοδοξίας και της τοπικής ιστορίας.
Ιστορικό και αρχιτεκτονική κληρονομιά
Η Μονή του Προφήτη Ηλία δεσπόζει σε υψόμετρο 1.117 μ., μέσα σε ένα μοναδικό φυσικό τοπίο, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τη Βίτσα. Το καθολικό της, μονόκλιτη βασιλική με τρούλο και νάρθηκα, χρονολογείται πιθανότατα από το 1632, με σημαντικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν το 1792 και το 1832.
Το εσωτερικό κοσμείται με εντυπωσιακές αγιογραφίες, ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο αποτελεί αριστούργημα λαϊκής τέχνης, με παραστάσεις λουλουδιών, πουλιών, ζώων, δράκων και ανθρώπινων μορφών.
Από το 1965, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, η Μονή έχει χαρακτηριστεί Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, γεγονός που αναδεικνύει την αξία της για την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Πνευματική και εθνική προσφορά
Η Μονή δεν υπήρξε μόνο θρησκευτικό κέντρο αλλά και χώρος πνευματικής καλλιέργειας. Κατά τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε ως Κρυφό Σχολειό, ενώ συνδέθηκε με μεγάλες προσωπικότητες όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και ο λόγιος Γεώργιος Γεννάδιος. Στα τέλη του 18ου αιώνα υπήρξαν ακόμη σχέδια για την ίδρυση πανεπιστημίου στους χώρους της, τα οποία όμως δεν υλοποιήθηκαν.
Η Μονή δοκιμάστηκε σκληρά από τις επιδρομές των Τούρκων, με πιο οδυνηρή εκείνη του 1835 από τον Ταφίλ Μπούζη, ο οποίος έκαψε και λεηλάτησε την περιοχή, αφήνοντας ανεξίτηλα τα σημάδια της βίας.
Τον 20ό αιώνα, εξέχουσα μορφή της υπήρξε ο πατήρ Ιάκωβος Βαλαδήμος, ο οποίος μονάσε στη Μονή από το 1916 έως την κοίμησή του το 1960, αφήνοντας πίσω του πλούσια πνευματική παρακαταθήκη.
Νέα ζωή για το μνημείο
Σήμερα, με την έναρξη του έργου αποκατάστασης, ανοίγει ένας νέος κύκλος ζωής για το μοναστήρι. Οι αρμόδιες αρχές τονίζουν ότι η προσπάθεια αυτή δεν αποσκοπεί μόνο στη διάσωση ενός πολύτιμου μνημείου αλλά και στη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, ώστε η Μονή να αποτελέσει ξανά πηγή πνευματικής αναφοράς και πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
Η αναβίωση της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία αναμένεται να ενισχύσει την τοπική κοινωνία, να προσελκύσει επισκέπτες και προσκυνητές, αλλά και να αναδείξει την Ήπειρο ως τόπο με βαθιές ρίζες στην Ορθόδοξη παράδοση και ιστορία.
