To ΕΔΔΑ απέρριψε προσφυγή για τη θρησκευτική λατρεία κατά την περίοδο του COVID
Γράφει ο Νικόδημος Καλλιντέρης, Νομικός στη Romfea.gr
Με απόφαση που δημοσιεύτηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2025 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στο Στρασβούργο απέρριψε μια προσφυγή που αφορούσε στο δικαίωμα στην κοινή θρησκευτική λατρεία κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης του κορωνοϊού.
Την προσφυγή είχε καταθέσει στις 24 Φεβρουαρίου 2021 ο Σλοβάκος πολιτικός Ján Figel, ο οποίος ήταν στο παρελθόν (2004-2009) αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διετέλεσε Υπουργός Μεταφορών της Σλοβακίας (2010-2012) ενώ από το 2016 έως το 2019 ήταν ειδικός απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας εκτός της ΕΕ.
Το Δικαστήριο στην εν λόγω υπόθεση δεν θα αποφάνθηκε επί της ουσίας της προσφυγής του Figel, διότι κατά την κρίση του δεν ήταν επαρκώς σαφές κατά πόσον ο ίδιος επηρεάστηκε δυσμενώς από τα μέτρα που έλαβε η σλοβακική κυβέρνηση και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως θύμα (άρθρο 34 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).
Η θέση αυτή του Δικαστηρίου προκάλεσε τη δυσάρεστη έκπληξη του προσφεύγοντος, ο οποίος είχε περιγράψει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα απαγόρευσης της λατρείας ως πτυχή της θρησκευτικής ελευθερίας είχαν επίδραση στον ίδιο και είχε απαντήσει με ευκρίνεια κατά την προδικασία σε όλα τα σημεία που το Δικαστήριο ισχυρίστηκε ότι δεν παρέθεσε.
Κατόπιν αυτής της δυσμενούς για τη θρησκευτική ελευθερία απόφασης ο Figel δήλωσε τα εξής:
«Η θρησκευτική ελευθερία είναι ένα από τα πιο ζωτικά και ουσιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Είμαι βαθιά λυπημένος για την απόφαση του Δικαστηρίου να μην αποφανθεί επί της ουσίας της υπόθεσης και να μην αναγνωρίσει ότι η κυβέρνηση παραβίασε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση απαγορεύοντας επανειλημμένα την κοινή λατρεία. Αν και η απόφαση αυτή αποτελεί οπισθοδρόμηση, οι προσπάθειές μας για την υπεράσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών πρέπει και θα συνεχιστούν. Ως ειδικός απεσταλμένος κατάλαβα από πρώτο χέρι πόσο εύθραυστη είναι η ελευθερία. Πιστεύω ότι η ΕΕ δεν μπορεί να προωθήσει με αξιοπιστία τη θρησκευτική ελευθερία στο εξωτερικό, αν δεν την υπερασπιζόμαστε στο εσωτερικό της. Στην υπόθεση αυτή επρόκειτο να διασφαλιστεί ότι η λατρεία δεν θα καταστεί περιττό δικαίωμα σε περιόδους κρίσης».».
Το 2021 η Σλοβακία στο πλαίσιο αντιμετώπισης του κορωνοϊού επέκτεινε τους υγειονομικούς περιορισμούς συμπεριλαμβάνοντας την πλήρη απαγόρευση των θρησκευτικών τελετών.
Το Δικαστήριο με την εδώ σχολιαζόμενη απόφασή του δεν εξέτασε το ζήτημα του κατά πόσον οι απαγορεύσεις αυτές ήταν αναλογικές, αναγκαίες και αποσκοπούσαν στην προστασία της δημόσιας υγείας.
Η δικηγόρος Dr. Adina Portaru χαρακτήρισε την απόφαση απογοητευτική για τους πιστούς και τη θρησκευτική ελευθερία στην Ευρώπη. Πρόσθεσε δε ότι είναι άδικη και αβάσιμη καθώς δεν έλαβε υπόψη όσα ο αιτών κατέθεσε.
Δήλωσε επίσης ότι οι θεμελιώδεις ελευθερίες πρέπει να γίνονται σεβαστές και να μην παραμερίζονται ακόμη και σε περιόδους κρίσης καθώς το διεθνές νομικό πλαίσιο είναι σαφές: η κοινή θρησκευτική λατρεία δεν είναι προνόμιο, αλλά προστατευόμενο δικαίωμα.
Και κατέληξε ότι το ΕΔΔΑ δεν έχει αποφανθεί μέχρι σήμερα επί της ουσίας για καμία υπόθεση που να αφορά στις απαγορεύσεις της θρησκευτικής λατρείας εν μέσω της περιόδου του κορωνοϊού παρά την επείγουσα ανάγκη να ελεγχθεί η νομιμότητα των περιοριστικών μέτρων εις βάρος των θεμελιωδών ελευθεριών.
Κατά τη συνήγορο το Δικαστήριο θα μπορούσε να αδράξει την ευκαιρία να αναγνωρίσει με τη νομολογία του ότι υπήρχαν λιγότερο περιοριστικές επιλογές και ότι η πνευματική τροφή είναι εξίσου απαραίτητη με τη σωματική ευεξία.
Στη συγκεκριμένη υπόθεση μετείχαν ως τρίτοι παρεμβαίνοντες τρεις αξιόλογοι φορείς (European Center for Law and Justice, Ordo Iuris και Free University of Tbilisi) οι οποίοι τόνισαν τη θεμελιώδη σημασία της θρησκευτικής ελευθερίας και σημείωσαν ότι ακόμη και σε περιόδους κρίσης όπως αυτή του κορωνοϊού, οποιοσδήποτε περιορισμός της ελευθερίας της λατρείας πρέπει να είναι αναλογικός και να βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία καθώς και σε προσεκτική στάθμιση των ατομικών δικαιωμάτων.
