Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος σε ευνοϊκή θέση
Με αφορμή την υπόθεση του Μητροπολίτη Τυχικού
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος βρέθηκε αναπάντεχα σε μια πολύ ευνοϊκή κατάσταση. Όλα έχουν να κάνουν με τη σύγκρουση γύρω από τον Μητροπολίτη Πάφου Τυχικό, τον οποίο η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου κήρυξε έκπτωτο από τη Μητρόπολή του, στις 22 Μαΐου φέτος. Αυτό που αρχικά φαινόταν σαν μια συνηθισμένη εσωτερική εκκλησιαστική διαμάχη, μπορεί να γίνει σοβαρή καμπή για την πραγματική ενίσχυση των θέσεων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στον ορθόδοξο κόσμο.
Η αρχή της κρίσης
Η ιστορία της κρίσης άρχισε από την άρνηση του Μητροπολίτη Πάφου να δεχθεί στην επαρχία του Ρωμαιοκαθολική Αντιπροσωπεία, η οποία θα έφερνε στις επαρχίες της Εκκλησίας της Κύπρου την Κάρα του Αποστόλου Παύλου. Για την επίσκεψη των παπικών στην Κύπρο είχε συμφωνήσει με τον εκλιπόντα Πάπα της Ρώμης Φραγκίσκο ο εκλιπών Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος. Ο νυν Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου Αρχιεπίσκοπος Γεώργιος στήριξε πλήρως αυτήν την πρωτοβουλία, και επομένως η θέση του Μητροπολίτη Τυχικού προκάλεσε σε αυτόν πραγματικό θυμό.
Επιπλέον, κατηγόρησαν τον Μητροπολίτη Τυχικό και για άλλες «παραβάσεις», μεταξύ των οποίων: η άρνηση να στεφανώσει ορθοδόξους με καθολικούς ή προτεστάντες, ο εγκαινιασμός ναού προς τιμήν μη αναγνωρισμένου Αγίου, η χειροτονία ιερέα, ο οποίος ακόμη ως λαϊκός αρνήθηκε την πνευματική κοινωνία με Έλληνα επίσκοπο. Όλες αυτές οι κατηγορίες ως αιτιολόγηση για την καθαίρεση του Αρχιερέα δεν φαίνονται και πολύ πειστικές. Και κάποιες – διαψεύδονται άμεσα από την πραγματικότητα (για παράδειγμα, υπάρχει βίντεο, όπου ο Μητροπολίτης Τυχικός λέει ότι δεν πρέπει να αγιογραφούμε εικόνες και να εγκαινιάζουμε ναούς σε μη αναγνωρισμένους Αγίους). Αναγκαστικά, λοιπόν, οι κατηγορίες ενισχύθηκαν και από «μαρτυρίες τρίτων».
Ειδικότερα, ο Αρχιεπίσκοπος Γεώργιος διηγήθηκε ότι την κατάσταση με τον Μητροπολίτη Τυχικό γνώριζε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος, ο οποίος σε προσωπική επιστολή εξέφρασε «έντονη ανησυχία». Ιδού το απόσπασμα από αυτήν την επιστολή, όπως το αναφέρει ο Αρχιεπίσκοπος:
«Εξεπλάγημεν και βαθέως ελυπήθημεν μαθόντες ότι ιεράρχης της Αγίας Σας Εκκλησίας, συγκεκριμένα ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πάφου Τυχικός εν τω πλαισίω των συντηρητικών και παντελώς αναχρονιστικών αυτού απόψεων επί εκκλησιαστικών θεμάτων, εκφράζεται ασεβώς και ακαίρως ακόμη και κατά του Παναγιωτάτου Οικουμενικού ημών Θρόνου, και διά τον λόγον τούτον εκφράζομεν ενταύθα την δυσαρέσκειαν και καταδίκην ημών.
Μακαριώτατε, πεπεισμένοι ενταύθα εν τω Φαναρίω ότι αι παραδοσιακαί σχέσεις των αδελφικών ημών Εκκλησιών οφείλουσι να συνεχισθώσι, καθώς και μέχρι του νυν, προς κοινόν αγαθόν – όπερ αναμφιβόλως επιθυμείτε και Υμείς και οι άγιοι αδελφοί οι περί Υμάς – παρακαλοῦμεν ὅπως ἀνακαλέσητε εἰς τήν τάξιν τόν Μητροπολίτην Πάφου καί τῷ ἀπαγορεύσητε νά διαταράσσῃ τάς ὑποδειγματικάς σχέσεις τῶν παλαιφάτων Ἐκκλησιῶν Κωνσταντινου-πόλεως καί Κύπρου».
Στην επιστολή του ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χρησιμοποίησε τη φράση «ανακαλέσητε εις την τάξιν», η οποία σημαίνει «φέρτε σε τάξη» ή «αποκαταστήστε την πειθαρχία», «συνετίστε», κυριολεκτικά – «καλέστε στην τάξη». Στην πραγματικότητα, αυτή η φράση δεν περιέχει καμία αρνητική χροιά και χρησιμοποιείται πολύ συχνά στο εκκλησιαστικό και νομικό λεξιλόγιο. Ουσιαστικά σημαίνει: καλέστε στην υπακοή, υπενθυμίστε τους κανόνες, αποκαταστήστε την δέουσα τάξη συμπεριφοράς.
Σημειώνουμε επίσης ότι η φράση «ανακαλέσητε εις την τάξιν» («φέρτε σε τάξη» ή «καλέστε στην τάξη») δεν σημαίνει με κανένα τρόπο «απομακρύνετε από την καθέδρα». Σε αυτό εφιστά την προσοχή ο Έλληνας ιεραπόστολος, ιατρός και θεολόγος ιερέας Ευάγγελος Παπανικολάου https://www.facebook.com/watch/?v=738154185542376&surface_type=vod&referral_source=vod_deeplink_unit. Σύμφωνα με αυτόν, ο Πατριάρχης δεν ζήτησε την καθαίρεση του Τυχικού, διευκρινίζοντας ότι έστειλε επιστολή στην οποία έγραφε: «βάλτε τον Τυχικό στη θέση του, δηλαδή πείτε του τι να κάνει. Δεν είπε, «βγάλτε τον Τυχικό από τη θέση του». Τα Κυπριακά ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι ακριβώς ο ιερέας Ευάγγελος συμβούλευσε τον Μητροπολίτη Τυχικό να απευθυνθεί με έφεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη. https://www.philenews.com/kipros/koinonia/article/1591380/ipothesi-tichikou-aftos-ton-simvoulefse-gia-to-ekklito-ke-to-patriarchio-se-anamoni-o-archiepiskopos-georgios/
Η έφεση ως καμπή
Στις 5 Ιουνίου 2025 ο Μητροπολίτης Τυχικός το έκανε – υπέβαλε «έκκλητο», δηλαδή έφεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Αυτό το βήμα ήταν έκπληξη για πολλούς – αφού τώρα η τελική απόφαση για την υπόθεσή του βρέθηκε στα χέρια του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Η ίδια η υποβολή του έκκλητου έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, ο έκπτωτος Μητροπολίτης υπενθύμισε σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς το διαιτητικό δικαίωμα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου να επανεξετάζει αποφάσεις άλλων Αυτοκέφαλων Εκκλησιών. Μέχρι τώρα για αυτό το δικαίωμα μιλούσαν περισσότερο ως θεωρητική δυνατότητα. Η σύγκρουση γύρω από την έκπτωση του Μητροπολίτη Πάφου το μεταφέρει στο πρακτικό επίπεδο. Περισσότερο, το έκκλητο μπορεί να γίνει προηγούμενο, το οποίο είναι ικανό να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στον Ορθόδοξο κόσμο.
Κατά μεγάλο λόγο, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος βρέθηκε σε μοναδική θέση. Σπάνια συμβαίνει η κανονική ορθότητα και η πολιτική σκοπιμότητα να συμπίπτουν τόσο ευτυχώς. Εάν ο Πατριάρχης ικανοποιήσει το έκκλητο του Τυχικού, τότε θα αποκτήσει αμέσως πολλά πλεονεκτήματα:
1. Απόδειξη προνομίων στην πράξη
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα μπορέσει με συγκεκριμένο παράδειγμα να αποδείξει την επικαιρότητα και την αποτελεσματικότητα των προνομίων, για τα οποία μιλούν τόσο πολύ οι εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Αυτό το δικαίωμα στην Ορθοδοξία αμφισβητείται συνεχώς. Για παράδειγμα, το Πατριαρχείο Μόσχας κατηγορηματικά δεν αναγνωρίζει στην Κωνσταντινούπολη τέτοιες αρμοδιότητες. Πολλές άλλες Εκκλησίες επίσης τις αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό. Αλλά η υπόθεση του Τυχικού μπορεί να γίνει το κλειδί, το οποίο θα αλλάξει την κατάσταση.
Όταν ένας αρχιερέας ο ίδιος απευθύνεται με έκκλητο προσφυγή, αυτό σημαίνει αναγνώριση από αυτόν των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων του Οικουμενικού Πατριάρχη ως πανορθοδόξου διαιτητή. Και εάν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξετάσει την υπόθεση αμερόληπτα και λάβει αμερόληπτη απόφαση, αυτό θα γίνει πρότυπο για μελλοντικές παρόμοιες περιπτώσεις. Σε αυτήν την περίπτωση, στον Πατριάρχη θα απευθύνονται από τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες όχι μόνο εξαιτίας των προνομίων της Κωνσταντινούπολης, αλλά για χάρη του θριάμβου της δικαιοσύνης σε όλες τις πιθανές εκκλησιαστικές συγκρούσεις.
2. Επιβεβαίωση του ρόλου του Οικουμενικού Πατριάρχη
Δεύτερο σημαντικό σημείο – η δυνατότητα να αποδειχθεί στην πράξη ότι η ονομασία «Οικουμενικός Πατριάρχης» δεν είναι απλώς όμορφος τίτλος.
Αυτός ο τίτλος των Προκαθημένων της Κωνσταντινούπολης υπόκειται σε κριτική από ορισμένους. Πολλοί τον θεωρούν αρχαϊκό και μη αντιστοιχούντα στη σημαρινή πραγματικότητα. Δηλαδή, τι «οικουμενικός» είναι, εάν η πλειοψηφία των Ορθοδόξων δεν τον αναγνωρίζει ως τέτοιον; Αλλά η επιτυχής επίλυση της υπόθεσης του Τυχικού θα δείξει ότι αυτός ο τίτλος έχει πραγματικό περιεχόμενο.
Η ικανότητα να επιλύσει σύγκρουση σε μία από τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες και να βρει δίκαιη λύση της – αυτό είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να κάνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως «πρώτος μεταξύ ίσων». Εάν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανταποκριθεί σωστά σε αυτό το έργο, τότε μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η εξουσία του στον Ορθόδοξο κόσμο θα αυξηθεί σημαντικά.
3. Κανονική ορθότητα
Ο Μητροπολίτης Τυχικός υπέφερε για την υπεράσπιση της παραδοσιακής Ορθόδοξης θέσης, και η «υπόθεσή» του για τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον οποίο συχνά κατηγορούν για υπερβολικό φιλελευθερισμό και επιδίωξη προσέγγισης με τους Καθολικούς, τώρα είναι εξαιρετικά σημαντική. Οι επικριτές όλο και πιο δυνατά ισχυρίζονται ότι είναι έτοιμος να κάνει οποιεσδήποτε παραχωρήσεις στη Ρώμη ακόμη και σε βάρος των Ορθόδοξων αρχών.
Γι' αυτό, εάν ο Οικουμενικός Πατριάρχης προστατεύσει τον Μητροπολίτη, ο οποίος υπέφερε για την τήρηση των Ορθόδοξων κανόνων, θα στερήσει έτσι πολλούς από τους επικριτές του από μια σειρά επιχειρημάτων.
4. Ζήτημα δικαιοσύνης
Η υπόθεση του Μητροπολίτη Τυχικού θέτει αρχικό ερώτημα: τι είναι σημαντικότερο – η διπλωματική ευπρέπεια ή η πίστη στις Ορθόδοξες αρχές; Είναι δίκαιο να καθαιρείται αρχιερέας για την έκφραση παραδοσιακής για την Ορθοδοξία θέσης;
Από κανονική άποψη ο αρχιερέας όχι μόνο έχει δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να υπερασπίζεται την Ορθόδοξη διδασκαλία. Εάν τα λόγια του ήταν σκληρά στη μορφή, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εσφαλμένα στην ουσία τους. Η κριτική του Μητροπολίτη Τυχικού κατά του παπισμού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ορθόδοξης θεολογίας.
Προστατεύοντας τον Επίσκοπο Πάφου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα καταδείξει ότι καθοδηγείται όχι από πολιτικούς λόγους ή προσωπικές συμπάθειες, αλλά από τους εκκλησιαστικούς κανόνες και την Ορθόδοξη παράδοση. Τέτοιο βήμα θα ενισχύσει σημαντικά την ηθική του εξουσία.
5. Πρόβλημα εμπιστοσύνης
Ένα από τα κύρια σημερινά προβλήματα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου είναι η δυσπιστία από την πλευρά σημαντικού μέρους του Ορθόδοξου κόσμου. Πολλοί τον θεωρούν υπερβολικά εξαρτημένο από δυτικές πολιτικές δυνάμεις, έτοιμο να κάνει συμβιβασμούς με ετερόδοξους σε βάρος των Ορθόδοξων αρχών.
Το «ουκρανικό» ζήτημα, η νομιμοποίηση και αναγνώριση σχισματικών δομών, ο διάλογος με άλλες ομολογίες – όλα αυτά προκαλούν υποψίες ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δρα όχι προς το συμφέρον της Ορθοδοξίας, αλλά προς το συμφέρον εξωτερικών δυνάμεων.
Ακριβώς γι' αυτό η προστασία του Μητροπολίτη Τυχικού μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την κατάσταση. Γιατί θα είναι δύσκολο να κατηγορήσουν για συμπάθειες προς τους παπικούς αυτόν που προστάτευσε αρχιερέα, ο οποίος καταδικάστηκε για την κριτική στον Πάπα. Αναμφίβολα, τέτοιο βήμα θα γίνει μία από τις αποδείξεις της Ορθόδοξης θέσης του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
6. Αποκατάσταση της ενότητας
Ο Ορθόδοξος κόσμος σήμερα έχει ανάγκη από ενοποιητική μορφή. Πάρα πολλές συγκρούσεις, πάρα πολλές αμοιβαίες κατηγορίες. Χρειάζεται έναν εξουσιαστικό ηγέτη, ο οποίος θα μπορούσε να συμφιλιώσει τις πλευρές και να βρει έξοδο από την άσχημη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τώρα μπορεί να γίνει τέτοιος ηγέτης όχι στη μορφή, αλλά στην ουσία. Η δίκαιη απόφαση θα δείξει ότι είναι ικανός να υπερβεί τις πολιτικές σκοπιμότητες.
Συμπεράσματα
Η υπόθεση του Μητροπολίτη Τυχικού είναι για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο εξαιρετικά σημαντική, γιατί έχει μοναδική ευκαιρία με μία απόφαση να αλλάξει ριζικά τη θέση του στον Ορθόδοξο κόσμο.
Μπορεί στην πράξη να επιβεβαιώσει τα ιστορικά του προνόμια, τα οποία από πολλούς γίνονται αντιληπτά ως αναχρονισμός, να επιβεβαιώσει το ρόλο του ως Οικουμενικού Πατριάρχη, να δείξει τον εαυτό του ως δίκαιο δικαστή και αποτελεσματικό συντονιστή. Αυτό θα προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στους επικριτές και θα ενισχύσει σημαντικά την εξουσία του.
Θα χρησιμοποιήσει ο Πατριάρχης την παρεχόμενη ευκαιρία;
