Ιησούς Χριστός: Η Προσδοκία των Εθνών

Φιλόσοφοι αγιογραφημένοι στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου - Φωτογραφία: Ένωση Ορθοδόξων Δημοσιογράφων

Είναι σε όλους μας γνωστό ότι οι Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης «υπό Πνεύματος Αγίου ελαμφθέντες» προείπαν την έλευση του Θεανθρώπου πολλούς αιώνες πριν αυτή πραγματοποιηθεί. Αυτό που δεν είναι ίσως τόσο γνωστό είναι ότι σε ολόκληρη την ανθρωπότητα υπήρχε η προσδοκία της ελεύσεως Κάποιου από τον ουρανό, κάποιου εκπροσώπου του Θεού, κάποιου θεού που θα μπορέσει να ελευθερώσει την ανθρωπότητα από τα δεινά και τον θάνατο.

Το «πρωτευαγγέλιο», το χαρμόσυνο άγγελμα που άκουσαν οι Πρωτόπλαστοι κατά την τραγική εκείνη ημέρα της εξόδου τους από τον Παράδεισο, ότι «κάποιος απόγονος της Εύας θα συντρίψει το κεφάλι του φιδιού χωρίς να υποστεί σοβαρή ζημιά» και θα αποκαταστήσει τον άνθρωπο στο «αρχαίο κάλλος» ήταν μια χαραμάδα φωτός μπροστά στο ζοφερό σκοτάδι που απλωνόταν  πλέον στη ζωή όλης της ανθρωπότητας. Αυτή η ελπίδα του «πρωτευαγγελίου» μεταφερόταν από γενιά σε γενιά ως πληροφορία στο πνευματικό DNA της ανθρωπότητας, υφιστάμενη τις προφανείς “μεταλλάξεις” ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον κάθε περιοχής και κοινωνίας.

Έτσι όλοι οι λαοί, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υδρογείου είχαν την ανάμνηση μιας χαμένης χρυσής εποχής της ανθρωπότητας, ενός απολεσθέντος παραδείσου καθώς και την αίσθηση των δεσμών της αμαρτίας, της φθοράς και του επερχόμενου θανάτου αλλά ταυτόχρονα και της προσδοκίας Κάποιου που θα ελευθερώσει τον άνθρωπο και θα τον αποκαταστήσει στην αρχαία μακαριότητα.

Στην αρχαία Ελληνική  θρησκεία ήταν πολύ οικεία η συχνή εμφάνιση των θεών με μορφή ανθρώπου και η συναναστροφή τους με τους ανθρώπους. Οι θεοί λάμβαναν τη μορφή ανθρώπων και μαζί με αυτή και όλα τα εμπαθή χαρακτηριστικά τους. 

Ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον Απόλλωνα να λέει «άλλαξα τη μορφή μου από θεού σε άνθρωπο και ήρθα… άλλαξα και από θεός πήρα μορφή ανδρός και φύση ανθρώπου» (Ευριπίδου, Βάκχαι 4 και 53). Χαρακτηριστικό είναι και το περιστατικό που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων (14, 8-18), σύμφωνα με το οποίο οι κάτοικοι των Λύστρων της Λυκαονίας θεώρησαν ότι οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας είναι «οι θεοί που έλαβαν μορφή ανθρώπων και κατέβηκαν στη γη», ο μεν Παύλος ο Ερμής, ο δε Βαρνάβας ο Δίας και θέλησαν να τους προσφέρουν θυσία!

Φιλόσοφοι είναι αγιογραφημένοι στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου

Μέσα σε αυτό το ευρύτερο θρησκευτικό πνεύμα της σχέσης θεού-ανθρώπου στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, η ελπίδα του «πρωτευαγγελίου» ήταν πολύ πιο εύκολο να εκφραστεί διά του ποιητικού ή φιλοσοφικού λόγου. Ας δούμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1. Ο Αισχύλος στην τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» διεκτραγωδεί την τραγικότητα του ανθρώπου, ο οποίος στο πρόσωπο του Προμηθέα επαναστατεί εναντίον του Δία και τιμωρείται να παραμένει ες αεί σιδηροδέσμιος σε βράχο στον  Καύκασο. Κάθε μέρα ένας γύπας τον πλησιάζει και του κατασπαράζει το συκώτι, το οποίο το βράδυ αναπλάθεται, για να καταφαγωθεί την επομένη και πάλι από τον γύπα. Και το μαρτύριο αυτό επαναλαμβάνεται αενάως χωρίς να μπορεί ο δεσμώτης Προμηθέας μόνος του να ενεργήσει ώστε να ελευθερωθεί. Εκφράζει όμως την ελπίδα ότι η «μακροθυμία» του Θεού θα επιτρέψει την απελευθέρωσή του από ένα «γιό του Θεού» και ταυτόχρονα «γιο παρθένου» που θα γεννηθεί από την παρθένο Ιώ και τον θεό. Αυτός θα καταλύσει τη δύναμη και την εξουσία των παλαιών θεών και έτσι θα μπορέσει ο Προμηθέας να ελευθερωθεί.

Ο Αισχύλος προχωρεί ακόμα πιο πολύ και παρουσιάζει τον Ερμή σε μία επίσκεψή του στον δέσμιο Προμηθέα να του προλέγει ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα να σταματήσουν τα βάσανά του παρά μόνο αν ένας θεός πάρει τη θέση του και κατέλθει στα Τάρταρα του Άδη, αντικαθιστώντας  τον στην έκτιση της ποινής του (Προμηθέας Δεσμώτης, στ. 1026-1029):

«τοιοῦδε μόχθου τέρμα μή τι προσδόκα,
πρὶν ἂν θεῶν τις διάδοχος τῶν σῶν πόνων
φανῇ, θελήσῃ τ᾽ εἰς ἀναύγητον μολεῖν
Ἅιδην κνεφαῖά τ᾽ ἀμφὶ Ταρτάρου βάθη»

και σε νεοελληνική απόδοση: 

«Και μην προσμένεις στο μαρτύριο αυτό σου τέλος,
πριν να βρεθεί κάποιος θεός, που να θελήσει
να πάρει επάνω του τα πάθη σου και να πάει
στου άφεγγου τ᾽ Άδη τ᾽ άραχλα βαθιά σκοτάδια».

Εύστοχα παρατηρεί ο καθηγητής Λ. Φιλιππίδης: «Αρκεί η απλή αντιπαραβολή της μεγαλειώδους αυτής εικόνας και προρρήσεως προς το 53ο κεφάλαιο του Ησαΐα, για να μείνει έκπληκτος κάποιος από το θάμβος της θείας Προνοίας, που κυβερνά τα πάντα, η οποία με τόσο θαυμαστό τρόπο προεξαγγέλλει τα θαυμάσια της λύτρωσης του ανθρώπου από τον Θεάνθρωπο Λυτρωτή» (Λ. Φιλιππίδη, Η Παγκόσμιος προσδοκία του Λυτρωτού, έκδ. Π.Ε.Γ., Αθήνα 2003, σ. 37).

2. α. Ο Σωκράτης στην απολογία του, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, δηλώνει απολύτως βέβαιος ότι η ανθρωπότητα μόνη της ό,τι και αν κάνει δεν θα μπορέσει να ελευθερωθεί από τον πνευματικό λήθαργο παρά μόνο αν ο θεός από τη φροντίδα του για τον άνθρωπο στείλει κάποιον προς αυτούς: «καθεύδοντες διατελοίτε αν, ει μη τινά άλλον ο θεός υμίν επιπέμψειε κηδόμενος υμών» (Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους, 18).

β. Αυτή η φροντίδα του Θεού για τον άνθρωπο, που θα εκδηλωθεί με κάποιον Απεσταλμένο του είναι έκδηλη και σε άλλα έργα του Πλάτωνα. Χαρακτηριστική είναι η συζήτηση την οποία διασώζει  στο έργο του «Αλκιβιάδης Β» όπου ο Σωκράτης συζητά με τον μαθητή του Αλκιβιάδη για το ζήτημα της επικοινωνίας του ανθρώπου με τους θεούς μέσω της προσευχής και των θυσιών. Ο Σωκράτης αναμένει τον Απεσταλμένο από τον θεό για να διδάξει τους ανθρώπους «με ποιον τρόπο πρέπει να συμπεριφέρονται στους θεούς και στους ανθρώπους», ώστε οι άνθρωποι να μην κινδυνεύουν από τη λανθασμένη λατρεία. Γενομένης εκτενούς συζητήσεως ο δε Αλκιβιάδης συμπεραίνει ότι είναι προτιμότερο να αναβληθούν οι προσφορές θυσιών μέχρι εκείνη την ημέρα που θα έλθει Εκείνος για να διδάξει πως να λατρεύουν ευάρεστα το θεό οι άνθρωποι: «Εἰς τότε τοίνυν καὶ τὴν θυσίαν ἀναβάλλεσθαι κράτιστον εἶναί μοι δοκεῖ…  ὅταν ἐκείνην τὴν ἡμέραν ἐλθοῦσαν ἴδω» και ο Σωκράτης ολοκληρώνει τη συζήτηση επιβεβαιώνοντας τα συμπεράσματα του μαθητή του: «Καὶ ὀρθῶς γέ σοι δοκεῖ· ἀσφαλέστερον γάρ ἐστιν ἢ παρακινδυνεύειν τοσοῦτον κίνδυνον»! (Πλάτωνος, Αλκιβιάδης δεύτερος, ή Περί προσευχής, μαιευτικός,  XIII-XIV, 150D κ. εξ)!

Αλήθεια, ποιος δεν βλέπει στην ψυχή του Αλκιβιάδη τον ίδιο πόθο της Σαμαρείτιδας όταν και αυτή λέει προς τον Κύριο αναφορικά με την αληθινή λατρεία: «οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα» (Ιωάν. 4, 25)!

γ. Τέλος, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, δυστυχώς αυτός ο Απεσταλμένος του θεού, παρά το γεγονός ότι θα ζήσει εν δικαιοσύνη δεν θα γίνει αποδεκτός από τους ανθρώπους αλλά θα υποστεί φρικτά βασανιστήρια και, τελικά, ατιμωτικό θάνατο πάνω σε ξύλο (Πλάτωνος, Πολιτεία, Β΄ IV-V). 

Σε αυτό το χωρίο ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας βλέπει το Πάθος του Κυρίου: «Ο Πλάτων προφητεύοντας τη σωτήρια οικονομία λέει τα εξής στο δεύτερο βιβλίο της Πολιτείας: “και έτσι συμπεριφερόμενος ο δίκαιος θα μαστιγωθεί, θα στρεβλωθεί, θα ριχτεί στις φυλακές… και τελευταία αφού περάσει από όλα τα βασανιστήρια, θα παλουκωθεί”» (Κλήμης Αλεξανδρεύς, Στρωματείς, 5, 14, PG 9, 164Β). 

Αυτή η κοσμοπόθητη «προσδοκία των εθνών» εμφανίστηκε στη μικρή και άσημη Βηθλεέμ όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, τότε που «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας» και έτσι «ὅσοι ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ, οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ ἐκ θελήματος σαρκός, οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ᾿ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν» (Ιωαν. 1, 12-14).

ΚΑΛΑ και ΑΛΗΘΙΝΑ  ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος
Πρεσβύτερος
Ἐφημέριος Ἱ. Ν. Ἁγ.  Νικολάου Πατρῶν 
6945-377621,  agotsopo@gmail.com 

Προηγουμένως η ΕΟΔ έγραψε για την προσμονή της ηλιοφώτου παρουσίας.

Читайте также