Ο Στρατός του Κυρίου. Μία «προτεσταντική γωνιά» στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Ο Στρατός του Κυρίου. Μία «προτεσταντική γωνιά» στην Ορθόδοξη Εκκλησία - Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ρουμανία διερχόταν μια περίοδο πνευματικής κόπωσης: Η κοινωνία ήταν ταραγμένη, η φτώχεια εκτεταμένη και η εκκλησιαστική ζωή μεγάλου μέρους του ορθόδοξου ποιμνίου συχνά εξαντλούνταν στην τήρηση εξωτερικών σχημάτων ευλάβειας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, γεννήθηκε ένα κίνημα εκκλησιαστικής ανανέωσης, ο «Στρατός του Κυρίου» (Oastea Domnului).

Δεν επρόκειτο για ένα κίνημα με πολιτική χροιά, ούτε ένα παρακλάδι μιας ετερόδοξης ομολογίας, αλλά για μια ορθόδοξη κίνηση πνευματικής ανανέωσης με ενεργή δραστηριοποίηση του λαϊκού στοιχείου, που στόχευε στην ενεργοποίηση της πνευματικότητας, στην έμφαση της μελέτης της Αγίας Γραφής, στη συγγραφή και τη διάδοση χριστιανικών τραγουδιών, στην καλλιέργεια της πρακτικής της αυτοσχέδιας προσευχής, στη γενικότερη αναβάθμιση του χριστιανικού ήθους και την αναζωπύρωση του ιεραποστολικού φρονήματος. 

Ο π. Ιωσήφ Τρίφα και η σπίθα της ανανέωσης

Πνευματικός πατέρας και ιδρυτής του «Στρατού του Κυρίου» υπήρξε ο π. Ιωσήφ Τρίφα (1888–1938), ιερέας της Μητροπόλεως Τρανσυλβανίας. Ο π. Ιωσήφ διέγνωσε ότι η ζωή μεγάλου μέρους του ποιμνίου δεν ήταν εναρμονισμένη με την ευαγγελική ηθική και πάσχισε με ζήλο να ανανεώσει την κατήχηση του λαού με πρωτότυπες για την εποχή μεθόδους. 

π. Ιωσήφ Τρίφας, Ιδρυτής «Στρατού του Κυρίου» (+1938)

Το 1923, με τη σύμφωνη γνώμη του Μητροπολίτου Τρανσυλβανίας Νικολάου Bălan, ο π. Ιωσήφ Τρίφα δημιούργησε έναν αρχικό πυρήνα πιστών με στόχο την ιεραποστολική δράση. Σύντομα οργανώθηκαν και άλλες ιεραποστολικές ομάδες λαϊκών. Οι ομάδες αυτές συσπειρώνονταν μέσω συναθροίσεων, όπου τραγουδούσαν χριστιανικά άσματα, στοχάζονταν πάνω στην Αγία Γραφή και μοιράζονταν εμπειρίες του καθημερινού χριστιανικού αγώνα. Οι συναθροίσεις αυτές λάμβαναν χώρα συχνά σε οικίες, χωρίς όμως την άμεση εποπτεία των κληρικών των κατά τόπους ενοριών. Το κίνημα -σάρκα από τη σάρκα της Ορθοδοξίας- αλλά με διακριτή οργάνωση, σύντομα επεκτάθηκε σε πολλές περιοχές της Ρουμανίας.

Ο π. Ιωσήφ προσκαλούσε τους πιστούς «να ξυπνήσουν από την πνευματική νάρκη» και να γίνουν «στρατιώτες του Χριστού», όχι κρατώντας όπλα και σημαίες, αλλά συστοιχώντας της ζωή τους στην εν Χριστώ άσκηση, τη νηστεία, την προσευχή, την ελεημοσύνη και τον αγώνα κατά των παθών.

Η ανάπτυξη και η δομή του κινήματος

Το κίνημα αναπτύχθηκε αρχικά γύρω από τέσσερις πυλώνες:

1. Μελέτη της Αγίας Γραφής.
2. Προσευχή και νηστεία.
3. Απόλυτη αποχή από το αλκοόλ, το κάπνισμα και άλλες ανάλογες εξαρτήσεις.
4. Ενεργή συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας.

Μεγάλη έμφαση διδόταν α) στο θεσμό των συναθροίσεων για μελέτη της Αγίας Γραφής, β) στην καλλιέργεια του χριστιανικού τραγουδιού και γ) στην ιεραποστολή, μέσα από τη διάδοση εντύπων του κινήματος. Δεκαπέντε χρόνια μετά την ίδρυσή του, το κίνημα υπολογίζεται ότι αριθμούσε πάνω από τριακόσιες χιλιάδες μέλη, ενώ πάνω από ένα εκατομμύριο Ρουμάνοι συμμετείχαν στις δραστηριότητές του.

Ρήξεις και δοκιμασίες: η σχέση με την επίσημη Εκκλησία

Παρότι το κίνημα ξεκίνησε με τη σύμφωνη γνώμη του Μητροπολίτου Νικολάου Bălan, οι σχέσεις του «Στρατού του Κυρίου» με τη διοικούσα εκκλησία άρχισαν να ψυχραίνονται. Η γρήγορη ανάπτυξη του κινήματος δημιούργησε ανησυχία: ορισμένοι κληρικοί θεώρησαν το Oastea Domnului υπερβολικά «αυτόνομο», υπογραμμίζοντας ότι η ανάληψη ρόλου πνευματικής καθοδήγησης λαϊκών από λαϊκούς συνιστούσε υπέρβαση καθήκοντος. Τόνιζαν δε ότι όλη αυτή η παράλληλη ποιμαντική δραστηριότητα έπρεπε να βρίσκεται κάτω από την αυστηρή εποπτεία της τοπικής Εκκλησίας.

Η ένταση κορυφώθηκε το 1935 και ο Ιωσήφ Trifa καθαιρέθηκε. Η απόφαση αυτή υπήρξε κομβική, μιας και ανέκοψε προς στιγμή την ανανεωτική δράση του κινήματος. Τα μέλη του «Στρατού του Κυρίου» βρέθηκαν μετέωρα, ενώ ο π. Ιωσήφ πέθανε λίγα χρόνια αργότερα, χωρίς να αποκατασταθεί στο ιερατικό αξίωμα, βλέποντας να μην έχουν δικαιωθεί οι κόποι του. Το κίνημα όμως συνέχισε να λειτουργεί, έχοντας διαδοχικά στην ηγεσία του τον θεολόγο Ιωάννη Marini (1908-1947) και τον ποιητή εκατοντάδων χριστιανικών τραγουδιών Τραϊανό Dorz (1914-1989).

Η περίοδος του κομμουνισμού 

Με την επιβολή του κομμουνιστικού καθεστώτος, το κίνημα αντιμετώπισε σκληρή καταστολή. Οι ηγέτες του φυλακίστηκαν, οι εκδοτικοί οίκοι του κινήματος σφραγίσθηκαν, οι συναθροίσεις θεωρήθηκαν παράνομες. Ωστόσο, το Oastea Domnului δεν έσβησε. Λειτούργησε υπογείως, αποτελώντας πνευματικό καταφύγιο σε ανθρώπους που αρνούνταν να παραδοθούν στην κρατική ιδεολογία του υλισμού.

Σε αυτή τη φάση, το κίνημα έδειξε αρκετά ανθεκτικό, αποδεικνύοντας ότι η πίστη δεν χρειάζεται εξωτερικούς μηχανισμούς για να επιβιώσει.

Μετά το 1989 - επιστροφή στο φως

Με την πτώση του κομμουνισμού, ο «Στρατός του Κυρίου» ξαναήλθε στο προσκήνιο της ρουμανικής κοινωνίας. Σήμερα αριθμεί πάνω από εκατό χιλιάδες μέλη. Πολλές ενορίες στη Ρουμανία έχουν αναζωογονηθεί χάρη στη δράση του κινήματος, ενώ επίσκοποι έχουν εκφράσει ανοικτά την εκτίμησή τους για το έργο του, όπως οι νυν Μητροπολίτες Τρανσυλβανίας Λαυρέντιος, Μολδαβίας και Βουκοβίνας Θεοφάνης και Γερμανίας (Ρουμανικό Πατριαρχείο) Σεραφείμ. Η θέση του κινήματος εντός της Εκκλησίας έχει πια και επισήμως αποκατασταθεί. Σε αυτό συνέβαλε η μετά θάνατον αποκατάσταση του π. Ιωσήφ στο ιερατικό αξίωμα και η «εκκλησιοποίηση» του κινήματος, το οποίο πλέον βρίσκεται πια υπό την άμεση εποπτεία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ρουμανίας. 

Η κριτική

Παρά ταύτα, ρουμάνοι θεολόγοι αλλά και σημαίνουσες προσωπικότητες του ρουμανικού μοναχισμού, όπως ο πατήρ (άγιος πια) Κλεόπας Ilie, έχοντας, από τη μία, αναγνωρίσει τη σπουδαία κατηχητική και φιλανθρωπική δράση του κινήματος, δεν δίστασαν, από την άλλη, να ασκήσουν κριτική. Καυτηρίασαν για παράδειγμα τον υπερβολικό συναισθηματισμό που επικρατεί ενίοτε στις συναθροίσεις, και επεσήμαναν τον κίνδυνο δημιουργίας ενός ελιτίστικου πνεύματος ή ενός ευσεβιστικού φρονήματος μη καλά στερεωμένου στην ορθόδοξη παράδοση. Ως απόδειξη για το τελευταίο, επικαλούνται το γεγονός ότι με την καταστολή του κινήματος επί κουμμουνισμού, μερικά μέλη του κινήματος, έχοντας αποκτήσει -όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων- μια επιφανειακή κατανόηση της Ορθοδοξίας, προσχώρησαν σε προτεσταντικές κοινότητες, λόγω της συγγένειας του τρόπου δράσης των προτεσταντικών ομάδων με αυτών του Οastea Domnului. Τέλος, το κίνημα έχει δεχθεί κριτική για την εισαγωγή μιας καινοτομίας στην τέλεση της Θείας Λειτουργίας, όταν σε αυτήν μετέχουν αποκλειστικά ιερείς και πιστοί, μέλη του κινήματος. Η καινοτομία αυτή συνίσταται στο ότι πριν την μετάληψη των πιστών, στο «Μετά φόβου», εκφωνούνται διαδοχικά κηρύγματα από κληρικούς και λαϊκούς και τραγουδιούνται χριστιανικά άσματα.

Η παραπάνω κριτική δεν σημαίνει ασφαλώς απόρριψη, αλλά μια πρόσκληση για στοχασμό πάνω στη θέση του λαϊκού στοιχείου, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και τη θέση διακριτών ιεραποστολικών ομάδων στη ζωή της εκκλησίας.

H συμβολή του

Πέρα από κάθε αμφιβολία, η συμβολή του «Στρατού του Κυρίου» εκτιμάται ως καίρια, διότι:

-Ξανασυνέδεσε τον ρουμανικό λαό με την Αγία Γραφή.
-Ενίσχυσε την αρετή του έντιμου και ηθικού βίου εν γένει.
-Τόνισε την αναγκαιότητα της καθημερινής προσευχής (και της αυτοσχέδιας). 
-Δημιούργησε κοινότητες αδελφικής στήριξης.
-Τόνωσε τη φιλανθρωπία.
-Αιμάτωσε τη ρουμανική εκκλησία και κοινωνία με πλήθος πολύτεκνων οικογενειών.
-Προέβαλε και καλλιέργησε ένα δομικό χαρακτηριστικό της Εκκλησίας, αυτό της ομολογίας και της ιεραποστολικής δράσης.

Η σύγχρονη θέση του κινήματος

Σήμερα, το κίνημα συνεχίζει να ζει μέσα στην Εκκλησία. Συμμετέχει σε ενοριακές δράσεις, διοργανώνει συνέδρια, εκδίδει βιβλία και τεύχη πνευματικού προβληματισμού, διατηρεί ιστοσελίδες και κανάλια στο διαδίκτυο. Παράλληλα με την προσήλωσή του στην Αγία Γραφή, έχει κάνει βήματα στην κατεύθυνση μιας πιο ισορροπημένης σχέσης με την πατερική διδασκαλία, έχοντας παράλληλα ενσωματώσει στη διδασκαλία του στοιχεία από τη νηπτική και μοναχική παράδοση της Εκκλησίας. 

Ο «Στρατός του Κυρίου» παραμένει μια αγνή και αυθόρμητη ενεργοποίηση του λαϊκού στοιχείου της Εκκλησίας, που βοηθά ανθρώπους να ανακαλύψουν τη θεία χάρη μέσα σε κάθε στιγμή της καθημερινότητας. Τα ίδια τα μέλη του κινήματος τονίζουν: «Δεν είμαστε Εκκλησία μέσα στην Εκκλησία· είμαστε παιδιά της Εκκλησίας που θέλουν να ζουν πιο ζωντανά τη ζωή της».

Ένας «στρατός» που πολεμά με προσευχή

Ο «Στρατός του Κυρίου» δεν υπήρξε ποτέ ένας στρατός με όπλα και σπαθιά. Ήταν και είναι ένας στρατός που για όπλα έχει την Αγία Γραφή, το Ψαλτήρι, το χριστιανικό τραγούδι και την εν Χριστώ ομολογία. Ένας στρατός ανθρώπων που επιθυμούν να ζήσουν το Ευαγγέλιο όχι θεωρητικά αλλά υπαρξιακά.

Το όραμα του π. Ιωσήφ Τρίφα παραμένει ζωντανό:

«Να αγαπήσουμε τον Χριστό με όλη τη δύναμη της καρδιάς μας και να γίνουμε στρατιώτες του φωτός».

Σε εποχές σύγχυσης, θορύβου και πνευματικής κόπωσης, ο «Στρατός του Κυρίου» μας υπενθυμίζει ότι η ανανέωση της Εκκλησίας δεν επιτυγχάνεται μόνο με τρόπο θεσμικό εκ των άνω, αλλά κυρίως μέσα από χριστιανικές καρδιές που καίνε από ιεραποστολική αγάπη, αφοσίωση και προσήλωση.

Και αυτές οι καρδιές -όταν καίνε αληθινά- μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο....

Προηγουμένως η ΕΟΔ έγραψε για το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο Θωρηκτό Αβέρωφ.

Читайте также