Υπήρχε υπολογιστής πριν 2000 χρόνια;

Όταν το Πάσχα του 1900, οι Συμιακοί σφουγγαράδες στα ανοιχτά των Αντικυθήρων κοντά σε ένα αρχαίο ναυάγιο σε βάθος 45-60 μέτρων προσπάθησαν να σηκώσουν τα δίχτυα τους, κατάλαβαν αμέσως ότι κάτι βαρύ είχε μπερδευτεί μέσα σε αυτά. Νομίζοντας ότι πέτυχαν καλή ψαριά, τα ανέσυραν στην επιφάνεια και κατάπληκτοι είδαν ένα βαρύ μεταλλικό όγκο που από τα πολλά χρόνια που είχε μείνει στο βυθό είχε διαβρωθεί. Η επιφάνειά του ήταν γεμάτη φύκια και θαλασσινά φυτά. Όταν το καθάρισαν, κατάλαβαν ότι επρόκειτο για ένα αρχαίο μηχανισμό με γρανάζια.

Το 1902 ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης μελετώντας το χάλκινο αυτό εύρημα με τα εμφανή πολλαπλά γρανάζια κατάλαβε ότι ήταν ένας αρχαίος πρωτόφαντος μηχανισμός. Τη δεκαετία του 1930, ο ναύαρχος Ιωάννης Θεοφανίδης δημιουργεί το πρώτο μοντέλο του αρχαίου μηχανισμού.

Το Σεπτέμβριο του 2005 το τμήμα έρευνα της Hewlet Pacard έστειλε στην Αθήνα τρεις ειδικευμένους επιστήμονες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον πρωτοποριακό μηχανισμό ψηφιακής απεικόνισης PTM Dome, και έτσι έγινε δυνατή η εκπληκτική επανεμφάνιση σχεδόν σβησμένων κειμένων και στοιχείων της επιφάνειας του μηχανισμού που δεν είναι ορατά ακόμα και με τα καλύτερα συστήματα συμβατικής και ψηφιακής φωτογράφισης. Ένα μήνα αργότερα τον Οκτώβριο του 2005, η εταιρεία X -Tek έστειλε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον πρωτοποριακό τομογράφο βάρους 8 τόνων, που είχε σχεδιαστεί και κατασκευαστεί μόνο και μόνο για τη συγκεκριμένη έρευνα! Η εξέταση αυτή με τον τομογράφο αποκάλυψε άγνωστες πτυχές του εσωτερικού του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Διαβάστηκαν για πρώτη φορά επιγραφές που το πάχος τους δεν ξεπερνούσε το 1/10 του χιλιοστού. Έτσι αποκρυπτογραφήθηκαν και τοποθεσίες που ήταν χαραγμένες στο εσωτερικό, όπως η λέξη φάρος. Ο Υπολογιστής των Αντικυθήρων αποδεικνύει περίτρανα το εντυπωσιακό επίπεδο επιστημονικής και μηχανικής γνώσης στην ελληνιστική περίοδο. Ο Υπολογιστής των Αντικυθήρων εμπνέει θαυμασμό και να αποτελεί αντικείμενο διεθνούς μελέτης, δείχνοντας πως η αρχαία ελληνική τεχνογνωσία ξεπερνούσε κάθε προσδοκία.

Τι ακριβώς ήταν ο υπολογιστής των Αντικυθήρων;

Ο μηχανισμός ήταν μια φορητή συσκευή με οδοντωτούς τροχούς- γρανάζια και ενδείξεις, κατασκευασμένη από μπρούντζο και ξύλο. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν αναλογικό αστρονομικό υπολογιστή, σχεδιασμένο να προβλέπει και να απεικονίζει τις κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης, τις φάσεις της Σελήνης, τις θέσεις των πλανητών, τις εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης, σημαντικά αθλητικά γεγονότα, όπως οι πανελλήνιοι αγώνες.

Ως επιστημονικό όργανο συνδύαζε αστρονομία, μαθηματικά, μηχανική και παρατήρηση της φύσης. Η τεχνολογία κατασκευής του θεωρείται τόσο προηγμένη, ώστε αντίστοιχη πολυπλοκότητα σε οδοντωτούς μηχανισμούς δεν ξανασυναντήθηκε μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ., με τους μεσαιωνικούς αστρονομικούς μηχανισμούς των ευρωπαϊκών καθεδρικών. Οι γνώσεις που απαιτήθηκαν για την κατασκευή του συνδέονται με σημαντικούς επιστήμονες της εποχής, τον Ίππαρχο, θεμελιωτή της αστρονομίας, τον Αρχιμήδη, που κατασκεύαζε παρόμοιους μηχανισμούς, τις Σχολές της Ρόδου και της Αλεξάνδρειας.

Ο Άγγλος καθηγητής και ερευνητής Michael T. Wright ανακατασκεύασε τον Υπολογιστή των Αντικυθήρων. Χρησιμοποίησε ακτίνες Χ linear X-ray tomography για να μελετήσει τα θραύσματα του μηχανισμού. Ο Derek J. de Solla Price έκανε τις πρώτες εκτενείς αναλύσεις και πρότεινε ένα πρώτο μοντέλο ανακατασκευής.

Που έγκειται η τεχνολογική καινοτομία; Ιστορικό Ορόσημο Μηχανολογικής Ανάπτυξης Historical Mechanical Engineering Landmark

Η υψηλή ακρίβεια κατασκευής των οδοντωτών τροχών, με μέση οδόντωση 1 mm αποκαλύπτει βαθιά γνώση μαθηματικής γεωμετρίας και μεταλλουργίας. Ο μηχανισμός της Σελήνης, μέσω ενός διαφορικού γραναζιού —το αρχαιότερο γνωστό— απέδιδε την ανωμαλία της σεληνιακής τροχιάς, μια λειτουργία που δεν συναντάται ξανά μέχρι τον 13ο αιώνα.

Ο Ξενοφών Μουσάς - Royal Society Research Fellow, Research Assistant και Senior Visiting Research fellow, στο Imperial College για 30 έτη- είπε ότι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι… τεχνητή νοημοσύνη! Είναι ένα μηχάνημα που το προγραμμάτιζες και του μάθαινες να υπολογίζει κάποια πράγματα. Μπορούσε να προβλέψει.

Ο Kepler είχε πει πως αν όλος ο πολιτισμός έσβηνε ξαφνικά, αν μόνο το Πυθαγόρειο θεώρημα μας έμενε, τότε θα μπορούσαμε να τον ξανακτίσουμε από την αρχή! Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, η σύλληψή του, βασίζονται στους νόμους της φύσης, στην αιτιοκρατία. Αυτή η αντίληψη ξεκινάει από πολύ παλιά, από τον Θαλή. Ο Μηχανισμός είναι η επιτομή της ελληνικής Φιλοσοφίας. Ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να συλλάβει ένα τέτοιο μηχάνημα αν το μυαλό του δεν λειτουργούσε με την αιτιοκρατία, κατανοώντας τους νόμους της φύσης, την αιτία και το αποτέλεσμά της. Όλα αυτά εκφράζονται με τα μαθηματικά. Χρειάζεται όμως σωστή εκπαίδευση, ώστε να μπορούμε να εκτιμούμε το παρελθόν μας και πάνω σ’ αυτό να χτίζουμε το μέλλον μας, αξιοποιώντας το παρόν.

Βιβλιογραφία

Freeth, T., M. Jones, et al. Decoding the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism. Nature 444, 587–591 (2006).

Freeth, T. The Antikythera Mechanism: New Light on Ancient Greek Technology. Annual Review of Astronomy and Astrophysics 57 (2019).

Wright, M. The Antikythera Mechanism and the Early History of the Moon's Orbit. Archive for History of Exact Sciences (2012).

Price, D. de Solla. Gears from the Greeks: The Antikythera Mechanism — A Calendar Computer from ca. 80 B.C. Transactions of the American Philosophical Society (1974).

Marchant, J. Decoding the Heavens: A 2,000-Year-Old Computer and the Century-Long Search to Discover Its Secrets. William Heinemann (2008).

Edmunds, M. An ancient Greek astronomical calculating machine: the Antikythera Mechanism. Astronomy & Geophysics 49(2) (2008).

Читайте также