Ιερά Μονή Μαρίτσης – Ιστορική Ανασκόπηση

Ιερά Μονή Αγίας Μαρίνης Μαρίτσης (Πάτρα). Φωτογραφία: ΕΟΔ

Η Μονή Μαρίτσης, άλλοτε ανδρώα μονή, βρισκόταν κοντά στο χωριό Μπράτι, στην περιοχή της Μώβρης. Σύμφωνα με τις καταγραφές των Le Bas (Voyage, 1843) και Pouqueville (IV, 537), το 1816 αριθμούσε 12 μοναχούς. Οι εντυπωσιακοί θόλοι του διασωθέντος ναού της μονής είχαν τραβήξει την προσοχή του Bon (σελ. 146).

Σύμφωνα με έγγραφο της 26ης Μαρτίου 1775, που φυλάσσεται στο Συμβολαιογραφείο Γ. Ζαλογγίτου στη Δύμη από το 1909, οι κάτοικοι των γύρω χωριών βεβαίωσαν τα όρια ιδιοκτησίας της μονής στα εξής σημεία: Ξεροπήγαδο, Κρουσταλιά, Πόρο Καρυάς, Φόλακα, Βαρικό και Δίστρατα. Το 1812, ο Ιερομόναχος Δαμιανός Μπριτζάνος είχε συντάξει έγγραφο που διασώζεται στο Αρχειοφυλάκειο Ζακύνθου.

Ο ναός της μονής ήταν αφιερωμένος στην Αγία Μαρίνα, την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο. Τον Σεπτέμβριο του 1824 φιλοξενήθηκε εκεί ο Βενιαμίν Ρούφος, ενώ τον Οκτώβριο συγκεντρώθηκαν οι καπετάνιοι της επαρχίας (Αρχείο Λόντου Β', 223, 299, Έπαναστ. 1821).

Η μονή εξακολουθούσε να υπάρχει το 1830 (Τριαντάφυλλος «Ο Κύπριος», σελ. 425) και το 1836 αναφέρεται ως διατηρούμενη, με σχετική αλληλογραφία να καταγράφεται στο μοναστικό αρχείο του Κράτους (φ. 264). Το 1854, ζήτησε άδεια για την εισαγωγή δίκης κατά του Δημοσίου, το οποίο διεκδικούσε γαίες που είχαν παραχωρηθεί σε κατοίκους του Σανταμερίου για καλλιέργεια.

Το 1889, σύμφωνα με τον Νουχάκη, η μονή αριθμούσε 20 μοναχούς, ενώ σύμφωνα με τον Κορύλλον, μόνο 8 μοναχούς και υπηρέτες. Το 1886, προσαρτήθηκε σε αυτήν και η μονή Αγίων Πάντων. Το 1933 συγχωνεύθηκε με τη μονή Χρυσοποδαριτίσσης και έκτοτε παρήκμασε. Το 1943, ανασυστάθηκε ως γυναικεία μονή υπό την Ευγενία Κολύβρα από την Πάτρα, με 4 μοναχές, οι οποίες αυξήθηκαν σε 9 το 1960 και 17 το 1970. Η μονή υπάγεται στην κοινότητα Σανταμερίου και βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μέτρων.

Το επιχρυσωμένο τέμπλο του ναού, χρονολογούμενο από το 1819, σώζεται μέχρι σήμερα. Στην αρκτική πύλη υπήρχε επιγραφή του 1856 που μνημόνευε τον αρχιεπίσκοπο Πατρών Μισαήλ. Από τις μοναχές πραγματοποιήθηκαν ανακαινίσεις και συντηρήσεις, ενώ μετά από σεισμικές ζημιές έγιναν ανακεραμώσεις και άλλες εργασίες (βλ. Ε. Κουνουπιώτη, Αρχαιολογικό Δελτίο 22, 1967 και Βιβλιοχρονολόγιο 1972).

Ειδική αναφορά στη μονή έκανε ο καθηγητής Αναστάσιος Ορλάνδος, εξυμνώντας τη μοναδική της θέα (Άρχ. Βυζ. Μνημεία Ελλάδος, ΙΑ', σ. 59). Το καθολικό της μονής, αρχιτεκτονικού τύπου σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς ναού με πέντε τρούλους, χτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα χρονολογούνται από το 1715. Ο ναός έχει τρίκλιτη, ελληνιστικού τύπου βασιλική δομή, με μαρμάρινο δάπεδο και επιγραφές, όπως η φράση: «Ανδρών κακίστων έξελού με...».

Η μονή γιορτάζει στις 17 Ιουλίου, προσελκύοντας πλήθος προσκυνητών ακόμη και από την Κάτω Αχαΐα. Το όρος που την περιβάλλει ήταν κατάφυτο από πεύκα και δρύες, μέχρι που οι πυρκαγιές του 1953 κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του δάσους.

Ο Κ. Κωνσταντακόπουλος στο έργο του «Σανταμέρι» (σελ. 42) αναφέρει ότι το 1818 οι Τούρκοι λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τη μονή. Την επόμενη χρονιά, ο μητροπολίτης Γερμανός εξασφάλισε άδεια για την αποκατάστασή της. Επιπλέον, σε άρθρο του Παν. Καράμπελα, δημάρχου Κάτω Αχαΐας, στα «Αχαϊώτικα Νέα» (Ιούνιος 1990, σελ. 2), τεκμηριώνεται ότι ο σημερινός ναός του 1700 χτίστηκε επί παλαιοτέρου.

Υπάρχει επίσης έγγραφη βεβαίωση της 26ης Δεκεμβρίου 1835 από τους κατοίκους του Σανταμερίου, που αναφέρει ότι «το αμπέλι που βρίσκεται στο Κάτου Αμπέλι, μαζί με τα χωριανά στρέμματα, είναι αναφαίρετη ιδιοκτησία της Ιεράς Μονής Μαρίτζης εξ αμνημονεύτων χρόνων» (βλ. Άγ. Τσελίκα, Τα δικαιοπρακτικά, αρ. 240).

Η μονή αποτελεί σημαντικό μνημείο της μεταβυζαντινής εποχής, με ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική σημασία για την ευρύτερη περιοχή.