Το «όπλο» για να αλλάξω τον κόσμο
Το μέτρο της Αγάπης… η αγάπη χωρίς μέτρο.
Η αγάπη είναι κορυφαία ηθική αξία. Οι ερμηνείες που μπορούν να της αποδοθούν είναι πολλές. Μάλιστα, η μεγάλη αυτή ποικιλία των χρήσεων και εννοιών της, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων που περιλαμβάνει, καθιστά δύσκολο τον ορισμό της συγκριτικά με άλλες αξίες.
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας, η αγάπη είναι η διδασκαλία του Θεού και η Θυσία Του. Ο Θεός είναι Aγάπη. Το κατ’ οικονομίαν σχέδιο για τη σωτηρία της ανθρωπότητας, η Σταύρωση, η Ταφή και η Ανάσταση είναι αποδείξεις της απροσμέτρητης Αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. ‘‘Κανείς δεν μπορεί να συλλάβει πόσο αγαπάει ο Θεός τον άνθρωπο! Η αγάπη Του δεν συγκρίνεται με τίποτε! Δεν έχει όρια! Είναι τόσο μεγάλη, που, κάτι ελάχιστο αν αισθανθεί ο άνθρωπος από την αγάπη αυτήν, η πήλινη καρδιά του δεν μπορεί να την αντέξει∙ διαλύεται, γιατί είναι πηλός’’, τονίζεται στο βιβλίο «Πάθη και Αρετές», του Οσίου Παϊσίου του Αγιορείτου.
Η ανθρώπινη αγάπη περιγράφει την αγαθή δράση προς τους συνανθρώπους, υποκινούμενη από συμπόνια, στοργή και προσφορά χωρίς ανταπόδοση. Είναι συναίσθημα προσωπικής αφοσίωσης. Αποτελεί το μέτρο της αληθινής πίστης. Είναι αδύνατον χωρίς αγάπη κάποιος να καλλιεργήσει άλλη αρετή. Είναι το πιο αγαθό κίνητρο, το πιο ιερό συναίσθημα. Ο άνθρωπος χαίρεται με τη χαρά του άλλου και συμπάσχει με τη λύπη του. Αποκτά ενσυναίσθηση- μπαίνει στη θέση του άλλου, αποβάλλοντας τυχόν υστερόβουλες- μοχθηρές σκέψεις. Αγάπη σημαίνει να μπορεί ο άνθρωπος να αναγνωρίσει τη μοναδικότητα του άλλου ανθρώπου, βλέποντάς τον ως «κομμάτι» του ίδιου του του εαυτού, της προσωπικής του υπόστασης.
Η αγάπη εξυψώνει ηθικά τον άνθρωπο, αφού περικλείει και αναδεικνύει αξίες και αρετές, όπως η δικαιοσύνη, η φιλαλληλία, ο ανθρωπισμός, η αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατανόηση, η μακροθυμία, η καλοσύνη, η σεμνότητα, η ταπεινοφροσύνη, ο αλτρουισμός, η υπομονή, η ελπίδα, η αισιοδοξία, η ευγένεια, η ευπρέπεια, η ειλικρίνεια, η εχεμύθεια, η αλληλεγγύη, η επιείκεια, η ευθύνη, η φροντίδα, ο σεβασμός, η γνώση, δηλαδή τα θεμέλια για γόνιμη επικοινωνία και σύναψη υγιών σχέσεων με τους συνανθρώπους. Η αγάπη «γλυκαίνει» τη ζωή, ενώνει τους ανθρώπους, παρέχει αίσθημα ασφάλειας και ψυχική γαλήνη. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να εκτιμούν, να συμπονούν, να συγχωρούν, να λύνουν τα προβλήματά τους ειρηνικά και να γίνονται δεκτικοί και ανοιχτόκαρδοι. Ακόμα, μπορούν πιο εύκολα να μπουν στην ψυχοσύνθεση των άλλων, συμμετέχοντας είτε στον πόνο, είτε στη χαρά τους πραγματικά και επιδιώκοντας την ευτυχία τους.
Η αγάπη είναι το ισχυρότερο ανθρώπινο συναίσθημα, δίνει νόημα και «χρώμα» στη ζωή του ανθρώπου, επιτρέπει το αμοιβαίο «άνοιγμα» ψυχών και την ουσιαστική επικοινωνία, καθώς επίσης δίνει δύναμη στον άνθρωπο να ξεπεράσει το συναίσθημα της απομόνωσης των μεγαλουπόλεων, μεταμορφώνοντάς τον σε ένα ανώτερο ον. Κατά χάριν θεό.
Σήμερα, η αγάπη θεωρείται από κάποιους αδυναμία, όταν περισσεύει ο κυνισμός. Ο άνθρωπος έχει καταφέρει να αποϊεροποιήσει τα συναισθήματα και να τα συνδέσει με ευτελή πάθη και με διαφημιζόμενα προϊόντα. Για παράδειγμα, η μητέρα που αγαπάει το παιδί της, πρέπει να του αγοράσει συγκεκριμένη μάρκα σοκολάτας! Η σύζυγος που αγαπάει τον άντρα της πρέπει να του πλύνει τα ρούχα με συγκεκριμένο απορρυπαντικό! Όμως, χωρίς αληθινή αγάπη ο άνθρωπος είναι «άδειος, κατώτερος της φύσης του. Τότε, κυριαρχούν το μίσος, η έχθρα, ο εγωισμός, η επιθετικότητα, η ζηλοφθονία, η μνησικακία, ο φθόνος, η χαιρεκακία, η καχυποψία, η βία, η αβεβαιότητα, οι πολεμικές τάσεις, ο ρατσισμός. Τότε, οι άνθρωποι βασανίζονται από άγχη και φοβίες.
Αντίθετα, η αγάπη σε όλες τις μορφές της, συμβάλλει στην βελτίωση της ανθρώπινης ζωής. Χάρη σ’ αυτήν, η ζωή γίνεται όλο και καλύτερη και αποφεύγεται η διαιώνιση των προβλημάτων. Όπως τονίζει ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης: ‘‘Tα ιδανικά της αγάπης, ειρήνης και δικαιοσύνης, όσο νωρίτερα μπαίνουν στις καρδιές, τόσο βαθύτερα θα ριζώσουν και τόσο περισσότερο θα διατηρηθούν ’’. Η αγάπη συμβάλλει στην οργανωτικότητα και στην ευημερία των κρατών, διότι κανένα κοινωνικό σύστημα δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αγάπη και ειρήνη.
Ποια είναι η τελειότερη μορφή αγάπης;
Η αγαθοσύνη είναι η σαρκωμένη αγάπη, που εκδηλώνεται με λόγο και πράξη προς κάθε συνάνθρωπο. Η εξωτερίκευση της αγάπης μας πρέπει να γίνεται όχι μόνο στους γνωστούς μας και φίλους μας... Τους φίλους και γνωστούς τους όλοι τους εκτιμούν. Αγάπη είναι η έμπρακτη ευεργεσία προς κάθε άνθρωπο αδιακρίτως φυλής, θρησκείας, καταγωγής, οικονομικής κατάστασης, εξωτερικής εμφάνισης και μάλιστα, προς εκείνους που μας αδίκησαν... δηλαδή προς τους εχθρούς μας! Η τελειότερη μορφή αγάπης είναι προς εκείνον που με εχθρεύεται! Αυτή σήμερα φαντάζει εξωπραγματική και προϋποθέτει συνεχή αγώνα για να κατασιγάσει ο άνθρωπος τα πάθη του, την φιλαργυρία, τον εγωισμό, την κακία, τη ζηλοφθονία.. Ασφαλώς, η αγαθή πράξη προς τους εχθρούς δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Η ανθρώπινη αδυναμία, το αίσθημα της αυτοπροστασίας ή και της απέχθειας λειτουργούν αναχαιτίστηκα προς την κατεύθυνση αυτή. Γι’ αυτό ακριβώς ἡ αληθινή αγάπη είναι έκφραση του Αγίου Πνεύματος.
Ποιοι κάνουν πράξη την αγάπη;
Η αγάπη είναι το τελειότερο μέσο σωφρονισμού. Μόνο αυτή αλλάζει τον πιο στυγερό εγκληματία. Ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου έκρυψε το φονιά του αδερφού του στο μοναστήρι του για να τον γλυτώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο φονιάς τελικά μετανόησε! Η αγάπη οδηγεί πέρα και πάνω από τον νόμο, διότι ο νόμος μπορεί να επιβάλλει τη στράτευση, αλλά όχι να εμπνεύσει τη φιλοπατρία. Μπορεί να επιβάλλει τη φορολογία, αλλά όχι να καλλιεργήσει τον εθελοντισμό. Μπορεί να απαγορεύσει την εξύβριση, αλλά όχι να εμπνεύσει την ευγένεια.
Οι άνθρωποι γεννιούνται χάρη στην αγάπη των γονιών τους. Αυτή είναι ο συνεκτικός δεσμός των μελών της οικογένειας, αλλά και της κοινωνίας. Ευνοεί την ομαδικότητα. Άρα, προωθεί τον πολιτισμό. Η αγάπη αποβαίνει η αποτελεσματικότερη παιδαγωγική μέθοδος. «Όσο η παιδεία διδάσκει την έλξη της βαρύτητας στα σώματα και όχι την Αγάπη στις καρδιές των ανθρώπων, θα αναπαράγει ‘‘σαστισμένους’’ θεούς, που θα ανοίγουν δρόμους επικοινωνίας στο σύμπαν και θα έχουν χάσει κάθε συνεννόηση στη γη», γράφει ο Ευάγγελος Παπανούτσος. Οι γνώσεις πρέπει να προσφέρονται με αγάπη για να μην είναι στυγνές και στείρες. Ο εργαζόμενος που εξασκεί το επάγγελμά του με αγάπη, το εξυψώνει σε λειτούργημα. Προσφέρει περισσότερα από εκείνον που το εξασκεί τυπικά, έχοντας πρώτο σκοπό την αμοιβή. Γι΄ αυτό και ο Χαλίλ Γκιμπράν έγραψε πως «κάθε πάθος είναι τυφλό, εάν δεν υπάρχει γνώση. Και κάθε γνώση είναι μάταιη, εάν δεν υπάρχει δουλειά. Και κάθε δουλειά είναι άδεια, αν δεν υπάρχει αγάπη»…
Η αγάπη είναι η κινητήρια δύναμη του αγνού εθελοντισμού. Τα έργα αγάπης είναι αιώνια και παράγουν το ευεργετικό συναίσθημα της ευγνωμοσύνης. Φέρνουν ειρήνη εσωτερική- ψυχική και έπειτα εξωτερική. Μειώνουν την αποξένωση μεταξύ των ανθρώπων. Τα ενοριακά «γεύματα αγάπης» και «πακετά αγάπης» με είδη πρώτης ανάγκης της που δίνονται καθημερινά από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος και τις κατά τόπους Μητροπόλεις, συνεχίζονται και θα συνεχίζονται αδιαλείπτως, όσο η κοινωνία μας και οι συνάνθρωποί μας έχουν ανάγκη. Χωρίς διαφημιστικά σποτ, χωρίς τυμπανοκρουσίες και αυτοπροβολή... Τα γεύματα αυτά καλύπτονται από τα έσοδα των Ιερών ναών όλης της Ελλάδος.
Η αγάπη τόσο προς τον Θεό, όσο και προς τον συνάνθρωπο αποδεικνύεται με τα καλά έργα, την ελεημοσύνη, την βοήθεια στους έχοντες ανάγκη, την υποδοχή στους ξένους, την συμπαράσταση στους πονεμένους, την υποστήριξη των αδυνάτων, την απόκρυψη των ελαττωμάτων των άλλων, την συγχώρηση σ’ αυτούς που μας λύπησαν, την προσευχή για την επιτυχία των έργων των διπλανών μας και την ίαση των ασθενούντων, την θυσία του εαυτού μας για το κοινό καλό.
Το ρήμα ΑγαπΩ αρχίζει από Α και τελειώνει σε Ω, περικλείοντας την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα. Η αγάπη εκφράζεται με καθημερινές πράξεις, όχι μόνο με λόγια, με καλοσύνη. Η αξία της αγάπης αποκρυσταλλώθηκε στον Ύμνο του Αποστόλου των Εθνών, Παύλου: "Ἐάν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καί τῶν ἀγγέλλων, ἀγάπην δέ μή ἔχω, γέγονα χαλκός ἠχῶν ἤ κύμβαλον ἀλαλάζον", (Πρὸς Κορινθίους Α' 13) δηλαδή, εάν μιλώ άπταιστα όλες τις γλώσσες που υπάρχουν, ακόμη και των αγγέλων, αν έχω άπειρη «κοσμική» γνώση, αλλά δεν έχω αγάπη, μοιάζω με ένα σιδερένιο αντικείμενο που παράγει ακανόνιστους και εκνευριστικούς ήχους! Η αγάπη δυναμοποιεί την γνώση, βοηθά ώστε να μην μετατραπεί σε κούφια αλαζονεία. Βέβαια, η κορυφαία αρετή παραμένει η … διάκριση, ώστε με την αγάπη μου να μην καταπιέζω τον συνάνθρωπό μου.
