Η' και Θ' Συνεδρία του Β' Επιστημονικού Συνεδρίου (ΦΩΤΟ)

Ο κ. Χριστόδουλος Φλωρδέλης, Επίτιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, ανέπτυξε την εισήγηση με θέμα: «Ἡ ὀντολογικὴ διακύβευση της ανθρώπινης φύσης στην ἐποχή της Νέας Βιολογίας και της Τεχνητής νοημοσύνης. Νευροβιολογικά προλεγόμενα». Αναφέρθηκε στην οντολογική διάσταση της ανθρώπινης φύσης στην εποχή της Νέας Βιολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στην ομιλία του, υπογράμμισε το έλλειμμα κατανόησης της ανθρώπινης φύσης από τη σύγχρονη τεχνολογία και παρουσίασε μια σαφή διάκριση ανάμεσα στην οντική και την οντολογική διάκριση της φύσης, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τις εφαρμογές τεχνολογίας, βιολογίας και θεολογίας. Όπως ανέφερε, οι οντότητες που δημιουργούνται στον τομέα της τεχνολογίας δεν είναι ανεξάρτητες, αλλά αποτελούν ένα πολύπλοκο σύστημα, στο οποίο ενσωματώνονται ύλη, ενέργεια και πληροφορία.
Ο Αρχιμανδρίτης Ισίδωρος Κάτσος, Επίκουρος Καθηγητής στο Ε.Κ.Π.Α., στη δική του εισήγηση με θέμα: «Μηχανὴ λόγον ἔχουσα; Ἡ Τεχνητὴ Νοημοσύνη καὶ ἡ πρόκληση τῆς Θεολογίας» ανέλυσε δύο βασικές τάσεις γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη. Η πρώτη θεωρεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη περάσει το κατώφλι της "ευφυΐας" και αποτελεί μια μορφή ανθρωπολογικής ευφυΐας στον πλανήτη. Η δεύτερη τάση αντιτίθεται σε αυτή την άποψη, υποστηρίζοντας ότι τα προϊόντα της τεχνητής νοημοσύνης δεν διαθέτουν πραγματική ευφυΐα. Στη συνέχεια, ο πατέρας Ισίδωρος αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα της κατανόησης του λόγου από την τεχνητή νοημοσύνη και επεσήμανε τη διάκριση μεταξύ ασθενούς και ισχυρής τεχνητής νοημοσύνης, όπως την είχε διατυπώσει ο Σίαρ.

Η κυρία Μαρίνα Στογιανόβιτς, Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, παρουσίασε την εισήγηση με θέμα: «Η δημιουργικότητα στην ψηφιακὴ εποχή – Η τεχνητή νοημοσύνη και η δυνατότητα παραγωγής νέων θεολογικών προσεγγίσεων και εκκλησιαστικής τέχνης» τονίζοντας την επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας στον σύγχρονο κόσμο και στην κοινωνία, τονίζοντας τις συνέπειες αυτής της τεχνολογίας για τα παιδιά και την ανθρώπινη επικοινωνία. Μίλησε για την ελευθερία που προσφέρει η τεχνολογία ως δημιουργική δύναμη και αναφέρθηκε στη διαφορά μεταξύ της ανθρώπινης λογικής και της λογικής των άλλων πλασμάτων, καταλήγοντας στην έννοια της λογικής στους Πατέρες της Εκκλησίας και την αναγωγή του λόγου στην θεία διάσταση.

Τέλος, ο κ. Πέτρος Παναγιωτόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Α.Π.Θ., στην εισήγησή του με θέμα: «Οι επιδράσεις των νευροεπιστημών και οι εξελισσόμενες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στην εκκλησιαστική πράξη» αναφέρθηκε στις νευροεπιστήμες και τη σύνδεσή τους με τη νευροηθική. Μίλησε για τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στην εκκλησιαστική πράξη και τις εξελίξεις που αναμένονται στον τομέα της ιατρικής και της θεραπείας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων. Επίσης, επισήμανε ότι η σύγχρονη κοινωνία πρέπει να αναζητήσει το κοσμικό νόημα και τους σκοπούς της, καθώς η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη είναι πιο ουσιαστικές από τις ανθρώπινες δυνατότητες.

Θ΄ Συνεδρία: Το σώμα, ένα πουκάμισο αδειανό: θεολογικές απαντήσεις στην ψηφιακή εξαΰλωση

Η Θ΄ και τελευταία Συνεδρία του Β΄ Επιστημονικού Συνεδρίου του περιοδικού Θεολογία -υπό την προεδρία των Ivan Dimitrov, Ομότιμου Καθηγητή University of Sofia και Στυλιανό Τσομπανίδη, Καθηγητή, Α.Π.Θ.- επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία, και ιδιαίτερα η ψηφιακή της διάσταση, επηρεάζει την κατανόηση του σώματος, της παρουσίας και της σωτηρίας, όπως αυτά βιώνονται και ερμηνεύονται στις παραδόσεις της Ορθοδοξίας και του Ισλάμ.

Στην αρχή της Θ΄ Συνεδρίας χαιρετισμό απηύθυνε ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Εσθονίας, εκπρόσωπος Χααψάλου κ. Δαμασκηνός, ο οποίος μίλησε για τη μεγάλη πνευματική χαρά και την ψυχική αγαλλίαση για το εξαιρετικά επίκαιρο θέμα του Συνεδρίου και για την συμμετοχή σ’ αυτό της Εκκλησίας της Εσθονίας. Η τεχνολογία έχει εισαχθεί στην καθημερινότητα μας. Έχουμε παραδοθεί στη χρήση της τεχνολογίας και τείνουμε να την εμπιστευόμαστε όλο και περισσότερο. Στο χριστιανισμό όμως η εμπιστοσύνη στρέφεται προς τον υπερβατικό Θεό. Στη χώρα μας τον τελευταίο καιρό γίνεται προσπάθεια να περιοριστεί η χρήση της τεχνολογίας στο εκπαιδευτικό σύστημα με την χρήση έντυπων βιβλίων, παρά κειμένων σε ψηφιακή μορφή, καταλήγοντας ο κ. Δαμασκηνός τόνισε ότι η ορθόδοξη παράδοση αντιστάθηκε πάντοτε στους δυϊσμούς. Υπερβολική χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση δημιουργεί λάθος εικόνα για τον άνθρωπο. Η Ορθοδοξία επιμένει στο σκάνδαλο της ενσαρκώσεως και κατέληξε λέγοντας: «Συγχαίρουμε το Συνέδριο αυτό και ευχόμαστε οι εργασίες του να γίνουν γνωστές σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο.

Ο π. Φιλόθεος-Φώτιος Μαρούδας (Διδάκτωρ, Université de Strasbourg) ανέπτυξε την εισήγηση: «Ἰσλαμοχριστιανικὴ θεώρηση τῆς ἔννοιας τοῦ σώματος στὴν ψηφιακὴ ἐποχή: Ὀρθόδοξη καὶ Σουνιτικὴ προοπτικὴ». Τόνισε ότι το σώμα είναι ιερό και μίλησε για τη σωματική υπόσταση του ανθρώπου που υποβαθμίζεται μ,ε την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας. Στην ορθόδοξη θεολογία ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και μία ενιαία πραγματικότητα μέσω της ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου υπενθυμίζεται η ιερότητα του σώματος. Στη Σουνιτική παράδοση το σώμα έχει εμφύσηση θεϊκή και το σώμα δεν είναι τυχαίο. Στην Ορθοδοξία η σωτηρία αφορά τον όλον άνθρωπο, ψυχή και σώμα. Η Θεία χάρις ενεργεί στο σώμα και η θεία ευχαριστία είναι πράξη αναφοράς του κόσμου στον Θεό. Στο Σουνιτικό Ισλάμ το σώμα φανερώνεται με ηθική και δικαιική διάσταση και είναι φορέας της θείας ευθύνης και η φροντίδα του σώματος είναι αποτέλεσμα υπακοής και στοιχείο ευσέβειας και στην ορθόδοξη και στην Σουνιτική παράδοση η φυσική παρουσία είναι σημαντική και όχι η αναπαράσταση. Στο μετανθρωπισμό έγινε πολύς λόγος για λύτρωση από το σώμα μέσω της τεχνολογίας. Είναι όμως υπαρξιακή ανα΄γηκη η διατηρηση της αξίας του σώματος.

Ο κ. Αχιλλέας Δελλόπουλος, Μεταδιδακτορικός Ἐρευνητής Ε.Κ.Π.Α., στην εισήγησή του: «Το ασύμπτωτο της εκκλησιαστικής σωτηρίας προς την αποσωματοποιημένη ύπαρξη» επεσήμανε ότι η αλήθεια του ανθρώπινου όντος δεν μπορεί να αποκλείει το σώμα. Η αλήθεια ολοκληρώνεται με τη θεία ευχαριστία, με το φάρμακο της αθανασίας. Συμπλήρωσε ότι παρότι η ψηφιακή τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν τη δυνατότητα προβολής της μυστηριακής ζωής της Εκκλησίας -όπως ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας-, η Εκκλησία δεν είναι θέατρο. Η εικονική παρακολούθηση, όσο ελκυστική κι αν φαίνεται, δεν υποκαθιστά τη ζώσα συμμετοχή στο μυστήριο.
Πρόσθεσε, ακόμη, ότι ο εκκλησιασμός δεν συνδέεται απλώς με τη θέαση των λειτουργικών πράξεων, αλλά με τη βίωση τους. Τόνισε ότι χωρίς σωματική παρουσία δεν υπάρχει σωτηρία, καθώς η Εκκλησία δεν αναγνωρίζει αποσωματοποιημένη ύπαρξη. Στο εκκλησιαστικό γεγονός ο στόχος είναι η πλήρης μεταμόρφωση του ανθρώπου, κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί έξω από τη ζώσα, ενσώματη συμμετοχή.

Ο Μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου κ. Βαρθολομαίος ανέπτυξε την εισήγηση: Ψηφιακή Λειτουργικότητα: το Μυστήριο της Εκκλησίας σε μια Οθόνη και η οντολογία της Ἐκκλησίας. «Θεμελιακό στοιχείο είναι το γεγονός ότι η Εκκλησία είναι γεγονός-σχέσης, δεν είναι ένας οργανισμός με κοινές πεποιθήσεις. Η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος όπως ομολογούμε στο σύμβολο της πίστης». Πρόσθεσε ακόμη ότι η αναφορά στο σώμα εκφράζει την ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα. Το σώμα προϋποθέτει μέρη που είναι διαφορετικά, αλλά συγχρόνως ενωτικά.
Επιπλέον, υπογράμμισε ότι, όσο χρήσιμη και αν είναι η οθόνη ως τεχνολογικό μέσο, δεν έχει τη δύναμη να μεταδώσει τη θεία χάρη, ούτε να προσφέρει πραγματική κοινωνία. Η Θεία Λειτουργία, τόνισε, δεν αποτελεί θέαμα ή απλή εικόνα, αλλά είναι εμπειρία και μετοχή στο εσχατολογικό μυστήριο της Εκκλησίας. Αναφερόμενος ειδικά στην πανδημική περίοδο, έκανε μια σαφή διάκριση: η τηλεοπτική μετάδοση της Λειτουργίας που υπήρχε ήδη πριν, αποτελούσε μια ευκαιριακή επιλογή, ενώ η ψηφιακή αντικατάσταση της λατρευτικής συμμετοχής κατά την πανδημία συνιστούσε μεταβολή της εκκλησιαστικής εμπειρίας, με βαθύτερες θεολογικές συνέπειες.

Επίσης, τόνισε πως, αν και ο ψηφιακός άνθρωπος επικοινωνεί ταχύτερα, δεν επικοινωνεί πάντα βαθύτερα. Υπογράμμισε την ανάγκη ο ποιμένας να είναι καταρτισμένος τόσο τεχνολογικά όσο και πνευματικά, ενώ η εξ αποστάσεως στήριξη πρέπει να παραμένει συμπληρωματική και όχι να υποκαθιστά τη ζωντανή σχέση. Επεσήμανε την αναγκαιότητα επιμόρφωσης των κληρικών στη χρήση των ψηφιακών μέσων και κάλεσε την Εκκλησία να μαρτυρεί με παρρησία ότι ο Χριστός είναι παρών και στον ψηφιακό κόσμο, όχι ως αφηρημένη παρουσία, αλλά ως πρόσωπο που ζητά αυθεντική σχέση.

Προηγουμένως η ΕΟΔ έγραψε για την Ζ΄ Συνεδρία του Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου.