Άγιος Διονύσιος Κορίνθου

Ο Άγιος Διονύσιος Κορίνθου

Ο Οικουμενικός διδάσκαλος της Εκκλησίας

Η Θεία Πρόνοια ανέδειξε στην αρχαία Εκκλησία μεγάλες πατερικές μορφές, οι οποίες συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της υγιούς Θεολογίας, σε μια εποχή κατά την οποία αυτή βάλλονταν από πληθώρα αιρετικών, οι οποίοι επιχειρούσαν τη νόθευση της σώζουσας διδασκαλίας Της.

Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Άγιος Διονύσιος, Επίσκοπος Κορίνθου, τον οποίο η εκκλησιαστική μας παράδοση ανήγαγε σε οικουμενικό διδάσκαλο της Εκκλησίας, επειδή εξέφρασε με ακρίβεια το ορθόδοξο δόγμα Της.

Έζησε τον 2ο μ.Χ. αιώνα και χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πλέον χαρισματικούς εκκλησιαστικούς άνδρες της πρώτης Εκκλησίας, αναδεικνυόμενος σε έναν από τους σπουδαιότερους θεολόγους της πρώιμης θεολογικής σκέψης. Έδρασε και άκμασε στα χρόνια που αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο Μάρκος Αυρήλιος (160–180 μ.Χ.).

Η δράση του τοποθετείται χρονικά μετά το 165 μ.Χ., διότι ο αρχαίος εκκλησιαστικός συγγραφέας Ηγήσιππος αναφέρει ως Επίσκοπο Κορίνθου κάποιον Πρίμο, τον οποίο διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο της Αποστολικής Εκκλησίας της σημαντικής πόλεως της Κορίνθου, άγνωστο πότε. Προφανώς ποίμανε την τοπική του Εκκλησία με ζήλο και αυταπάρνηση, αφού βρισκόμαστε σε εποχή σφοδρών διωγμών κατά των χριστιανών.

Δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για την προσωπική του ζωή, παρά μόνο για την εκκλησιαστική του δράση, αντλημένη κυρίως από τις σωζόμενες επιστολές του.

Όπως προαναφέραμε, ο Διονύσιος υπήρξε προσωπικότητα χαρισματική οικουμενικού κύρους, του οποίου ο μειλίχιος χαρακτήρας, η μετριοπάθεια και ο ενάρετος βίος τον κατέστησαν ευρέως γνωστό στην καθ’ όλου Εκκλησία.

Η ώριμη θεολογική του σκέψη, απαλλαγμένη από ακρότητες και από τις περιρρέουσες κακόδοξες διδασκαλίες που είχαν παρεισφρήσει στην Εκκλησία, χρησιμοποιήθηκε από άλλες τοπικές Εκκλησίες ως ασφαλής οδηγός της αλήθειας.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή Στυλιανό Παπαδόπουλο, «η παρουσία του στη θεολογία του Β΄ αιώνα εκφράζει την υπέρβαση του απολογητικού πνεύματος, την επανεύρεση του κλίματος του Ιγνατίου και την προετοιμασία της θεολογίας του Ειρηναίου».

Με άλλα λόγια, αποτελεί σταθμό στην ανάπτυξη της υγιούς θεολογικής σκέψεως στην αρχαία Εκκλησία. Γι’ αυτό πολλές Εκκλησίες ζητούσαν τη θεολογική του γνώμη σε δύσκολα προβλήματα, την οποία διαβίβαζε με επιστολές.

Αυτές δυστυχώς δεν διασώθηκαν όλες, ώστε να έχουμε πλήρη γνώση των θεολογικών του αρχών. Ορισμένα αποσπάσματά τους διασώθηκαν από τον ιστορικό Ευσέβιο στην «Εκκλησιαστική Ιστορία» (Ευσ. Εκκλ. Ιστ. 4,23), ικανά όμως για να σχηματίσουμε γνώμη για τον μεγάλο αυτό εκκλησιαστικό άνδρα.

Οι επιστολές του είναι οι εξής:

α) Προς Λακεδαιμονίους. Μια σημαντική πραγματεία ορθοδόξου κατήχησης και συμβουλευτική για την επαπειλούμενη ενότητα της Εκκλησίας από την πανσπερμία των αιρετικών.

β) Προς Αθηναίους. Ενισχυτική επιστολή προς τους χριστιανούς των Αθηνών, με επικεφαλής τον Επίσκοπο άγιο Πούπλιο, οι οποίοι βρίσκονταν σε απόγνωση και χαμηλό ηθικό εξαιτίας του διωγμού που είχε ανανεώσει ο Μάρκος Αυρήλιος, παρόλο που ήταν στωικός φιλόσοφος.

Επισημαίνεται η γνήσια χριστιανική διαγωγή ως νέα πραγματικότητα μέσα στον παλαιό και χρεοκοπημένο προχριστιανικό κόσμο.

Μνημονεύεται επίσης ο Κοδράτος — πιθανώς ο απολογητής — καθώς και ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ως πρώτος Επίσκοπος Αθηνών.

γ) Προς Νικομηδείς. Ελεγκτική και αντιαιρετική επιστολή, με την οποία αναιρούνται οι κακοδοξίες του διαβόητου αιρετικού Μαρκίωνος.

δ) Προς την Εκκλησία της Γορτύνης και τις λοιπές παροικίες της Κρήτης.

Επαινετική επιστολή προς τον Επίσκοπο Φίλιππο, με σημαντικές συμβουλές για την προστασία των πιστών από τους αιρετικούς της περιοχής.

ε) Προς την Εκκλησία Αμάστρεως και τις λοιπές παροικίες του Πόντου.

Εκθέτει, στηριζόμενος στα αγιογραφικά κείμενα, τις απόψεις του περί γάμου και αγνείας και προτρέπει να γίνονται ευμενώς δεκτοί οι πιστοί που επιστρέφουν μετανοημένοι από αιρέσεις ή προσωπικά τους σφάλματα.

στ) Προς Κνωσσίους. Προτρέπει τον Επίσκοπο Κνωσσού Πινυτό να είναι ανεκτικός και να μην επιβάλλει βαριά φορτία αγνείας στους πιστούς, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες τους.

Η άποψη αυτή φαίνεται πως δεν άρεσε στον Πινυτό, ο οποίος του έστειλε απαντητική επιστολή.

ζ) Προς Ρωμαίους. Η εκτενέστερη διασωθείσα επιστολή του, απευθυνόμενη στον Ρωμαίο Επίσκοπο Σωτήρα (166-175).

Τον προτρέπει να ασκεί φιλανθρωπία και παντοειδείς ευεργεσίες προς τους απανταχού χριστιανούς, σύμφωνα με την κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας.

Αναφέρει επίσης την απόπειρα νοθείας των επιστολών του από αιρετικούς που εκμεταλλεύονταν το κύρος του, καθώς και την Επιστολή του Κλήμεντος Ρώμης.

Μνημονεύει επίσης ως ιδρυτές των Εκκλησιών Ρώμης και Κορίνθου τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο.

Ο μακαριστός καθηγητής Στυλιανός Παπαδόπουλος σημειώνει ότι η επιστολή αυτή καταρρίπτει τον μεταγενέστερο παπικό ισχυρισμό περί «Πρωτείου του Επισκόπου Ρώμης» ως δήθεν έχοντος θεόθεν εξουσία επί όλης της Εκκλησίας.

Οι τοπικές Εκκλησίες προσέφευγαν στον Επίσκοπο Κορίνθου για θέματα αληθείας και όχι στον Επίσκοπο Ρώμης, προς τον οποίο κατέφευγαν μόνο για προστασία και οικονομική ενίσχυση.

Οι Εκκλησίες Ρώμης και Κορίνθου είναι ισόκυρες, ως «φυτείες» των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, έχοντας την ίδια παράδοση και αλήθεια.

η) Προς Χρυσοφόραν. Επιστολή προς γυναίκα, στην οποία απευθύνει νουθεσίες για την πνευματική ζωή.

Οι επτά πρώτες επιστολές χαρακτηρίζονται από την εκκλησιαστική μας γραμματεία ως «Καθολικές», διότι έχουν καθολικό χαρακτήρα για όλη την Εκκλησία.

Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος (Εκκλησ. Ιστ. Δ΄ 23,6,8,11) μας πληροφορεί ότι προς τον Διονύσιο έγραψαν επιστολές ο Ρώμης Σωτήρ (166–175), ο Βακχυλίδης με τον Έλπιστο από την Αμάστριδα του Πόντου και ο Πινυτός Επίσκοπος Κνωσσού της Κρήτης. Τα κείμενα αυτά δεν διασώθηκαν.

Δεν γνωρίζουμε το τέλος του Διονυσίου· πιθανότατα κοιμήθηκε ειρηνικά, καθώς δεν έχει διασωθεί μαρτύριο. Αν είχε μαρτυρήσει, θα το ανέφερε ο Ευσέβιος.

Η μνήμη του τιμάται στις 29 Νοεμβρίου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς πατρολόγους, ο Άγιος Διονύσιος κλήθηκε να αντιμετωπίσει τρία καίρια προβλήματα που συντάρασσαν την Εκκλησία της εποχής του:

α) τις εγκρατιτικές τάσεις κατά του γάμου,

β) το ζήτημα της συγχωρήσεως ή μη όσων πίπτουν σε αμαρτίες ή αίρεση,

γ) τις προσπάθειες νοθεύσεως του ακόμη ασχημάτιστου Κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Ο μεγάλος αυτός εκκλησιαστικός άνδρας έδωσε λύσεις που υιοθετήθηκαν από ολόκληρη την Εκκλησία: η παρθενία ορίστηκε ως προαιρετική και ισότιμη με τον γάμο· οι μετανοούντες αποστάτες και αμαρτωλοί πρέπει να γίνονται δεκτοί στην Εκκλησία έπειτα από ειλικρινή μετάνοια, χωρίς υπερβολικά και επίπονα επιτίμια· απέδειξε τον «κανόνα» του Μαρκίωνα ως ψευδή και αντιχριστιανικό και τόνισε την ανάγκη γνώσεως του αληθούς Κανόνα της Εκκλησίας.

Γι’ αυτό θεωρείται ο πρώτος θεολόγος του «Κανόνα» της Καινής Διαθήκης.

Οι λύσεις που έδωσε ο Διονύσιος, όπως αναφέραμε, έγιναν δεκτές από όλη την Εκκλησία, αναδεικνύοντάς τον σε οικουμενικό διδάσκαλο.

Ο Ευσέβιος τον χαρακτηρίζει «άνδρα με αίσθημα γενικής ευθύνης», κατέχοντα το «πρωτείο της αλήθειας» - όχι εξουσιαστικό, αλλά καρπό φωτισμού του Αγίου Πνεύματος για την διακονία της Εκκλησίας.

Ακόμη και ο Επίσκοπος Ρώμης Σωτήρ αναγνώρισε το πρωτείο αληθείας του Διονυσίου, ζητώντας τη γνώμη του.

Είναι, νομίζουμε, φανερό ότι η μεγάλη αυτή εκκλησιαστική προσωπικότητα αντικρούει θεολογικά και ιστορικά τις σύγχρονες εξουσιαστικές τάσεις, οι οποίες προσβάλλουν το συνοδικό πολίτευμα, τόσο εντός της Εκκλησίας όσο στην ετεροδοξία, — κυρίως — στον Παπισμό, ο οποίος απαιτεί την απόλυτη κυριαρχία του «Πάπα» επί όλης της Εκκλησίας.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή Στυλιανό Παπαδόπουλο, το «πρωτείο αλήθειας» του αγίου Διονυσίου «δημιουργεί εσωτερική ευθύνη στον εκφραστή του και του παρέχει τον λόγο να επιμένει και να “προστάττει” τις Εκκλησίες· όχι μόνο δεν έχει καμία σχέση με το πρωτείο δικαιοδοσίας ή εξουσίας, αλλά και το αναιρεί ουσιαστικά».

Читайте также