«Κοινό Πάσχα» Ορθοδόξων και Καθολικών: Σύμπτωση ή επιλογή;

Φωτογραφία: Ακτίνες

Τοῦ Δημήτρη Κάτσουρα, Θεολόγου-Πολιτικού Επιστήμονα

Από τις αρχές του τρέχοντος έτους έχει ανοίξει η συζήτηση για κοινό προσδιορισμό της μεγάλης Χριστιανικής Εορτής του Πάσχα και κατ΄ επέκταση για συνεορτασμό του, μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών και κατ΄ επέκταση ὀλων των χριστιανών ανά τον κόσμο.

Τη συζήτηση αυτή πυροδότησε αφ΄ ενός μεν η εφετινή (2025) χρονική σύμπτωση του εορτασμού του Πάσχα σε Ανατολή και Δύση (Ορθοδόξων και Καθολικών), αφ΄ ετέρου δε η δήλωση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου ότι αποτελεί «σκάνδαλο» ο χωριστός εορτασμός του Πάσχα από τους Χριστιανούς Ανατολής και Δύσης, εννοώντας ότι επιβάλλεται η άμεση διευθέτησή του.

Μάλιστα γνωστοποιήθηκε μία άτυπη συμφωνία μεταξύ Πατριάρχη και Πάπα, βάσει δηλώσεών τους, για να προχωρήσουν σε κοινό προσδιορισμό του Πάσχα προκειμένου οι χριστιανοί σε Ανατολή και Δύση να εορτάζουν μονίμως πλέον την ίδια ημέρα τη μεγάλη αυτή Εορτή, με αφορμή (και) την επέτειο κατά το τρέχον έτος (2025) των 1700 ετών από τη σύγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία με «Ὁρο» της καθόρισε τον εορτασμό του Πάσχα για τα μέλη της Εκκλησίας.

Πριν αναφερθούμε στην επίκαιρη ανακίνηση του ζητήματος περί «Κοινού Πάσχα», είναι απαραίτητο για την κατανόηση του θέματος και χρήσιμο να σημειώσουμε επιγραμματικά την ιστορία του πράγματος που ξεκινά από την σύγκληση της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου, το μακρινό 325 μ.Χ.

Η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος, μεταξύ άλλων σοβαρών θεμάτων, αντιμετώπισε και το πρόβλημα της διαφοροποίησης του χρονικού εορτασμού του Πάσχα στον τότε ενιαίο χριστιανικό κόσμο. Συγκεκριμένα, το Πάσχα σε άλλες τοπικές εκκλησίες εορταζόταν την ημέρα του Εβραϊκού Πάσχα (πρώτη ημέρα της εαρινής πανσελήνου) ενώ σε άλλες, την πρώτη Κυριακή μετά την εαρινή πανσέληνο.

Το πρόβλημα αυτό τακτοποιήθηκε με ειδικό Συνοδικό «Όρο» (Απόφαση που δεν μεταβάλλεται), σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι πιστοί ανά τον κόσμο θα πρέπει να εορτάζουν το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο και μετά την εαρινή ισημερία και πάντοτε μετά το Εβραϊκό Πάσχα για ιστορικούς λόγους (αφού ο Χριστός αναστήθηκε μετά το Εβραϊκό Πάσχα).

Η ανωτέρω Απόφαση, με Συνοδικό κύρος και μάλιστα Οικουμενικής Συνόδου, έφερε την ομόνοια και συμφωνία σε ολόκληρη την Εκκλησία και την τότε Χριστιανική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπό τον Μέγα Κωνσταντίνο. Ακόμη και μετά το μεγάλο Σχίσμα Ανατολής και Δύσης (11ο αιώνα), όλοι τηρούσαν τον Όρο της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και υπήρχε τουλάχιστον χρονική σύμπτωση του εορτασμού του Πάσχα.

Ωστόσο, τον 16ο αιώνα ο Πάπας Γρηγόριος ο ΙΓ΄ προχώρησε στην επιβολή νέου ημερολογίου για τα μέλη της εκκλησίας του (το επονομαζόμενο «Γρηγοριανό») το οποίο μαζί με τις ακίνητες εορτές συμπαρέσυρε και τον εορτασμό της κινητής Εορτής του Πάσχα. Έτσι η Δύση παραβίασε τον «Όρο» της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, διέσπασε την εορτολογική ομοιομορφία με την Ανατολή, φθάνοντας μάλιστα να εορτάζει Πάσχα μαζί ή και πρίν το Πάσχα των Εβραίων, παρά τις σχετικές αυστηρές Κανονικές απαγορεύσεις γι΄ αυτό.

Στην Ανατολή, αρχικά και επί 4 αιώνες, δεν γινόταν δεκτό το Γρηγοριανό ημερολόγιο, παρά τις εκκλήσεις και πιέσεις της Δύσης, κυρίως λόγω του απαγορευτικού Όρου της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Όμως, αυτή η στάση διαφοροποιήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, λόγω της αναπτυχθείσης εκείνη την περίοδο «οικουμενικής κινήσεως» που στόχευε στη λεγομένη «ένωση των εκκλησιών».

Όμως, παρότι τότε κάποιες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες (η μειοψηφία τους) δέχθηκαν την αλλαγή του ημερολογίου (του Ιουλιανού στο οποίο είναι προσαρμοσμένο το Εορτολόγιο της Εκκλησίας) ωστόσο δεν έγινε δεκτή η αλλαγή του Πασχαλίου. Έτσι, μέχρι σήμερα, δηλαδή για 1700 χρόνια όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί εορτάζουν το Πάσχα σύμφωνα με τον Όρο της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Το θέμα του λεγομένου «Κοινού Πάσχα», δηλαδή του κοινού προσδιορισμού του εορτασμού του Πάσχα από την Ορθόδοξη Εκκλησία και τους Ρωμαιοκαθολικούς, υπήρχε στους σχεδιασμούς της προαναφερθείσης «οικουμενικής κινήσεως», αλλά εντάθηκε μετά από την λεγομένη «άρση των αναθεμάτων» μεταξύ Κωνσταντινουπόλεως και Βατικανού, το 1965, και κυρίως τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της συστηματικής προσεγγίσεως Φαναρίου και Βατικανού.

Το εγχείρημα δεν είναι ούτε απλό, ούτε εύκολο, αφού για να επιτευχθεί θα πρέπει ένα από τα τρία ενδεχόμενα να συμβεί: Ή να επιστρέψουν οι Ρωμαιοκαθολικοί στον παραδοσιακό υπολογισμό του εορτασμού του Πάσχα που εγκατέλειψαν τον 16ο αιώνα, ή να ακολουθήσουν οι Ορθόδοξοι τον υπολογισμό του εορτασμού βάσει του Γρηγοριανού ημερολογίου ή να υπάρξει ένας τρίτος (νέος) κοινός προσδιορισμός που θα αλλάξει για αμφότερους τον ισχύοντα προσδιορισμό του εορτασμού του Πάσχα, όπως τον ακολουθούν μέχρι σήμερα. Και τα τρία ενδεχόμενα είναι αρκετά δύσκολο, έως αδύνατο, να συμβούν.

Ας μη ξεχνάμε ότι η μικρότερης βαρύτητας αλλαγή του ημερολογίου, το 1924, επέφερε ένα βαρύ πλήγμα στην ορθόδοξη Ανατολή που παραμένει ως πληγή ανοικτή μέχρι σήμερα, με τη δημιουργία του ημερολογιακού ζητήματος και της διαιρέσεως των πιστών σε νεοημερολογίτες και παλαιοημερολογίτες.

Επιπλέον, η συγκυρία δεν ευνοεί κάποια ομόφωνη διευθέτηση του ζητήματος, του συνεορτασμού «Κοινού Πάσχα» Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, πρώτον, διότι ουσιαστικός και θεολογικά πραγματικός συνεορτασμός επέρχεται μόνον κατόπιν συμφωνίας στην Πίστη και τη λατρεία, τα οποία δεν υφίστανται εν προκειμένω, δεύτερον, διότι μόνη η χρονική σύμπτωση δεν εξασφαλίζει αληθινή ενότητα στο πλαίσιο της «Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας», όπως βλέπουμε σε ανάλογες περιπτώσεις που μπορεί να εορτάζουμε την ίδια ημέρα το Πάσχα αλλά παραμένουμε διηρημένοι π.χ. με τους Κόπτες (μονοφυσίτες) Χριστιανούς της Αιγύπτου κ.α. και, τρίτον, διότι η κοσμική ή πολιτική προσέγγιση τέτοιων λεπτών ζητημάτων μάλλον δημιουργεί περισσότερα προβλήματα στο εκκλησιαστικό πεδίο.

Τέλος, με δεδομένη τη διαμάχη μεταξύ του πρωτόθρονου Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και της πληθυσμιακά πολυπληθέστερης Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι το Πατριαρχείο Μόσχας (το οποίο, Ρωσικό Πατριαρχείο, αυτή την περίοδο στηρίζουν 10 από τις 14 τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, στο λεγόμενο «Ουκρανικό ζήτημα»), μία βεβιασμένη και μονομερής κίνηση του πρώτου επί του θέματος είναι πιθανόν να προκαλέσει τη δημιουργία ενός νέου και μεγάλου προβλήματος, ακόμη και ενός σχίσματος στο χώρο της Ορθοδόξου Ανατολής. Δεν είναι δε υπερβολή να εκτιμήσουμε ότι καθόλου δεν αποκλείεται να υπάρξουν ακόμη και σχετικές γεωπολιτικές παρενέργειες και προεκτάσεις.

Ας ευχηθούμε, η Ανάσταση του Θεανθρώπου να φωτίσει με το αιώνιο Φως Της όλους, με κριτήρια και οδηγούς την αγάπη, τη διόρθωση-συγχώρηση και την Αλήθεια που αποτελούν τις βάσεις και τα ισχυρά θεμέλια κάθε πραγματικής και θεάρεστης ενότητας, ώστε να υπάρξει για όλους τους Χριστιανούς αληθινός εορτασμός Της!

Καλή Ανάσταση!

Πηγή

Читайте также